Yogdrushti Samucchay

Author(s): Yughbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 11

૬
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
બાંધવા લાગ્યો; કારણકે તેણે કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બાંધવાની યોગ્યતાનો નાશ ન કર્યો. જ્યારે ચરમયથાપ્રવૃત્તકરણમાં એક કોડાકોડી કરતાં વધુ કર્મબંધની યોગ્યતા જ તોડી નાંખે છે; તેથી તે કદાચ સંસારમાં અપુદ્ગલપરાવર્ત જેટલો કાળ રખડે તો પણ કદાપિ અંતઃકોડાકોડી સાગરોપમથી વધુ કર્મની સ્થિતિ બાંધશે જ નહિ. આ છેલ્લા યથાપ્રવૃત્તકરણને ચરમયથાપ્રવૃત્તકરણ કહેવામાં આવે છે. તાત્પર્ય એ છે કે આ જીવ હવે અપૂર્વકરણ અવશ્ય કરવાનો જ છે. એવું બને કે કોઇક જીવ ચ૨મયથાપ્રવૃત્તિકરણ કર્યા પછી તુરત જ અપૂર્વકરણ કરે, તો કોઇક જીવ અમુક કલાકો પછી, કોઇ જીવ અમુક વર્ષો પછી, તો કોઇક જીવ વળી બે-ચાર ભવો પછી પણ અપૂર્વકરણ કરે, પરંતુ તે હવે ટૂંકા ગાળામાં જ અપૂર્વક૨ણ ક૨વાનો અને સમકિત પામવાનો એ નિશ્ચિત છે. ચરમયથાપ્રવૃત્તકરણ અવસ્થામાં જીવને મોક્ષની સાચી જિજ્ઞાસા જાગે છે.' અપુનર્બંધક અવસ્થામાં જીવ તાત્ત્વિક વૈરાગ્ય પામ્યો છે એ આપણે જોયું. તેનાથી જીવને સંસારનાં પૌદ્ગલિક સુખોમાં દુઃખરૂપતાનું ભાન થવા માંડ્યું. સંસારનાં દરેકેદરેક સુખો જો માત્ર સુખાભાસ જ છે, દુઃખરૂપ જ છે, તે માત્ર નકલી સુખ જ છે, તો પછી જગતમાં બીજું સાચું સુખ છે કે નહિ? જે વસ્તુ નકલી હોય છે તેની અસલી વસ્તુ અવશ્ય હોય જ છે. જેમ જગતમાં બનાવટી મોતી, હીરા હોય છે, તેમ અસલી, સાચા હીરા, મોતી પણ હોય જ છે. એવી જ રીતે જો આ પૌદ્ગલિક સુખ માત્ર સુખાભાસરૂપ નકલી જ સુખ છે, તો પછી અસલી-સાચું સુખ પણ હોવું જ જોઇએ. એ સાચું સુખ કેવું હોય અને ક્યાં હોય? આવી જિજ્ઞાસા આ જીવને થાય છે. આને જ મુક્તિની જિજ્ઞાસા થઇ એમ કહેવામાં આવે છે. અનાદિ ભવચક્રમાં જીવને આજ સુધી કદી પણ આવી જિજ્ઞાસા થઇ જ ન હતી. ઘણો કર્મમળ નષ્ટ થઇ જાય પછી જીવને એવી વિશુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે કે હવે ટૂંક સમયમાં જ તે અપૂર્વકરણ દ્વારા ગ્રંથિભેદ કરવાનો છે. ત્યારે જ જીવને આવી મુક્તિની જિજ્ઞાસા થાય છે. આવી વિશુદ્ધિ જીવને ચરમયથાપ્રવૃત્તકરણમાં પ્રાપ્ત થાયછે.
યોગાવંચકાવસ્થા :-ચરમયથાપ્રવૃત્તકરણ બાદ વિશુદ્ધિમાં આગળ વધતાં વધતાં જીવ યોગાવંચક અવસ્થાને પ્રાપ્ત કરે છે. સાચું સુખ શું? એ જિજ્ઞાસા હવે, જીવને એ સુખની શોધ માટે પુરુષાર્થ ક૨વા પ્રેરણા કરે છે, તે માટે જીવ ઊહાપોહ અને ચિંતન ચાલુ કરે છે. એ દ્વારા જીવે મોહનીયને ઉપશાંત કરીને એટલી યોગ્યતા મેળવી છે કે હવે તે સાચું સુખ (અધ્યાત્મ સુખ-મુક્તિનુ સુખ) સમજી શકે તેમ છે. ઉપાદાન તૈયાર થઇ ગયું છે. માત્ર એ સમજાવનાર નિમિત્ત સામગ્રીની જ ખામી છે. જો તેને સુદેવ-સુગુરુ-સુધર્મ આદિનો યોગ થઇ જાય અને તે સુદેવ – સુગુરુ તેને તત્ત્વની સમજણ આપવા માંડે,