________________
પૂર્વવિપ્રતિષેધ કરવામાં આવે તો ૩, ૪ અને રાક્ થી શરૂ થતો જેનો અભ્યાસ ોય તેવા મો અને શ્રી નાં આદેશવાળાં અંગોના અ-કારનો (સન પૂર્વે) ૩-કાર આદેશ થાય છે તેમ કહેવું પડશે. અમે કહીએ છીએ કે તારે પણ ( અભ્યાસ ૩-કારનોનો મોઃ પુજ્યારે પ્રમાણે) ટૂ-કાર આદેશ થાય છે તેમ કહેવું પડશે. અમારે તો અન્યને ખાતર (એટલે કે, સન પર થતાં મેં-કારનો ટૂ-કાર થાય છે એ (કહેવા) માટે છે 320. इत्त्वमपि त्वया वक्तव्यं यत्समानाश्रय तदर्थम्। उत्पिपविषते संयियविषतीत्येवमर्थम् ॥ तस्मात्स्थानिवदित्येष एव पक्षो ज्यायान् ॥
इति श्रीभगवत्पतञ्जलिविरचिते व्याकरणमहाभाष्ये प्रथमाध्यायस्य प्रथमे पादेऽष्टममाह्निकम् ॥८॥ તો પછી મારે માટે પણ અન્યને માટે થશે.? (અને ના અભ્યાસ) પછી આવતા H-કારનો ૩-કાર થાય અને ૧૨ અને ૮ ના -કારનો. ૩-કાર થાય છે, એને માટે તારે તો ત્પિવિત્ત, ગથિવિતિ જે સમાનાશ્રય છે તેને માટે રુત્વ થાય છે તેમ કહેવું પડશે. 2 માટે સ્થાનિવલ્સ લવ કરવો એ પક્ષ જ વધારે સારો છે.
અહીં ભગવાન પતંજલિવિરચિત વ્યાકરણ મહાભાષ્યના પ્રથમ અધ્યાયના આઠમા આહ્િનકનો ગજરાતી અનુવાદ સમાપ્ત ૮.
માટે વિશિષ્ટ વિધાન કરવું પડ્યું. જયારે ધિર્વનેડજિા એ પ્રત સૂત્ર કર્યું હોય તો બધે જ આદેશ સ્થાનિવત્ થવાથી આદેશ સ્થાની છે , 8,, શું
કુર છે એમ સમજાશે. તેથી અભ્યાસમાં ૩ પ્રાપ્ત થઇ જશે, તે માટે વધારાનો યત્ન નહીં કરવો પડે. આમ સૂત્રપ લાઘવ છે. 319 પ્રકૃત સૂત્ર કરવું વધુ લાઘવભર્યું છે એમ માનનારે પણ જ્ઞાપન માટે મોઃ પુથ સૂત્ર અવશ્ય કરવું પડશે. જો કે ન એ અનાદ્રિ પ્રત્યય દિત્વનું નિમિત્ત નથી તેથી તે પર રહેતાં સ્થાનિવભાવ ન થાય તો પણ વિમાવયિતિ વગેરે સિદ્ધ થશે, પરંતુ વૃક્ષાવથષતિ વગેરે સિદ્ધ થઇ શકે તે માટે દિનેડાિ સૂત્ર જોઇએ એમ આગ્રહ રાખનારે ગોપુથ સૂત્ર કરવું પડશે જેથી જ્ઞાપન થાય કે જિ પર થતાં કરેલ કાર્ય સ્થાનિવત્ થાય છે. 320 એટલે કે મારે મોઃ પુથ સૂત્ર કરવાનું છે તે માત્ર જ્ઞાપન માટે નથી કરવાનું, પરંતુ અન્યને માટે કરવાનું છે અર્થાત્ સન્યતા પ્રમાણે મ-કારનું દત થાય છે તે હૃત્વ ની અનુવૃત્તિ કરીને અન્યનું એટલે કે ૩-કારનું – થાય તે માટે કરવાનું છે. જેથી ધિર્વનેડાિ થી સ્થાનિવર્ભાવ થઈને પિષિતે વિવિત સિદ્ધ થઇ શકે.અને એ સૂત્રદ્ધારા જે જ્ઞાપન થાય છે તે તો આનુષંગિક છે, કારણ કે સૂત્રમાં માત્ર ૬ અને જૂનું ગ્રહણ ન કરતાં પુ (વર્ગ) અને ય પ્રત્યાહારનું ગ્રહણ કર્યું છે. તેથી અમે જેહત્વ નું વિધાન કર્યું છે તે અપૂર્વ નથી. 32 પૂર્વ પ્રતિષેધનો પુરસ્કર્તા કહે છે મારે દ્વારા પ્રમાણે હત્વ નું વિધાન કરવાનું છે તે પણ અન્ય માટે જ છે, કારણ કે ત્વચાતઃ તિ વા એ સૂત્રોમાં મેં-કારના દુત્વ નું વિધાન કર્યું છે તેને જ વધારે સ્થળે લાગુ પાડ્યું છે તેથી તે પણ અન્યાર્થે જ થશે.અને સૂત્રો આમ યોજીશું : ૩૫રાતઃ તિ ના મોઢાવાર્થ છુટતુરાજ અહીં સત્ર ટોપોગાસસ્થા માંથી અભ્યાસની અનુવૃત્તિ થાય છે. 32 પૂર્વ પ્રતિષેધનો પુરસ્કર્તા કહે છે મારે મોઢેરા પ્રમાણે હત્વનું વિધાન કરવાનું છે તે પણ અન્ય માટે જ છે, કારણ કે ત્વચાતિઃ તિ વા એ સૂત્રોમાં મ-કારના ફુત્વ નું વિધાન કર્યું છે તેને જ વધારે સ્થળે લાગુ પાડ્યું છે તેથી તે પણ અન્યાયેં જ થશે.અને સૂત્રો આમ યોજીશું: ઉપરાતિઃ તિ ના મોઢાવાય ચુતુરારા અહીં મત્ર હોવોડભ્યાસ0ા માંથી અભ્યાસની અનુવૃત્તિ થાય છે.
Jain Education International
488 Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
