________________
ત્યાનિ નારાજ II
यस्याचामादिग्रहणमनुवर्तत उताहो न ॥ किं चातः। यद्यनुवर्तत इह च प्रसज्येत त्वत्पुत्रस्य च्छात्रास्त्वात्पुत्राः मात्पुत्राः। इह च न स्यात् त्वदीयः मदीय इति । अथ निवृत्तमेङ् प्राचां देशे।
ત્યક્ વગેરે શબ્દો) ની પણ વૃદ્ધ સંજ્ઞા થાય છે ૧/૧૭૪
(પૂર્વ સૂત્રમાં) ચાવામાઃિ એમ જ કહ્યું છે તેની (આ સૂત્રમાં) અનુવૃત્તિ થાય છે કે પછી નથી થતી (અનુવૃત્તિ થાય કે ન થાય, તેથી શું? જો અનુવૃત્તિ થાય તો અહીં તંત્રણ છાત્રાઃ ત્વત્યુિત્રાદ, (મપુત્રી છાત્રાઃ ) માપુત્રા માં 415 પણ (વૃદ્ધ સંજ્ઞા) થવાનો પ્રસંગ આવશે. જયારે આ વીઃ મરી માં નહીં થાય. હવે જો (વસ્થાવામાઃિ એ પદોની) નિવૃત્તિ થતી હોય તો (પર સૂત્ર) ઢું જા હેરો
|| વા.(૭) માં સમસ્તત્વ નો વિકલ્પ કર્યો છે તેથી જયાં વૃદ્ધ સંજ્ઞાનિમિત્તક કાર્ય ઇષ્ટ હોય ત્યાં તે થશે,જેમ કે વવા છ થશે, પરંતુ જયાં અસમસ્તત્વ ઇષ્ટ ન હોય, જેમ કે પિકIUવ્યું ત્યાં એ અતિદેશ નહીં લાગુ પડે તેથી વૃદ્ધ સંજ્ઞા ન થવાથી છે થવાનો પ્રસંગ નહીં આવે.” દાધિ.[નિ.સા. (પૃ.૫ ૨૭,પા.ટી.૪), ચૌખ (પૃ.૫૮૪,પા.ટી.)] .પરિણામે મન્ ન થઇન પૈકાવાઃ સિદ્ધ થશે
* પર્વ સત્રમાં સ્થાનોમાં એમ જ કહ્યું છે તે પદો પ્રસ્તુત સૂત્રમાં ઉતરી આવે છે કે કેમ તેનો અહીં વિચાર કર્યો છે. પ્રસ્તુત સૂત્રમાં વૃદ્ધિ પદ યોજી શકાય તેમ નથી તેથી ભાખમાં ચચાવામાઃિ એટલું જ કહ્યું છે. આ બાબતમાં કાશિકાકાર કહે છે કે વાવામાઃિ એમ જે પૂર્વ સૂત્રમાં કહ્યું છે તેની પત્ બાપા સ્વઃ | એ સૂત્ર માટે અહીં અનુવૃત્તિ થાય છે, કારણ કે પ્રસ્તુત સૂત્રમાં તે પદોનો કોઈ સંબંધ યોજી શકાય તેમ નથી (યથાવામવિમુત્તરાર્થમનુવર્તતા ફુદ તુ ન સવંધ્યતે 10), વળી વાન્ એ નિર્ધારણાર્થે ષષ્ઠી છે અને નિર્ધારણ સજાતીયનું જ થાય પરંતુ ત્યમ્ વગેરે વિજાતીય છે, કારણ કે તે નથી તેથી પ્રસ્તુત સૂત્રમાં તેનો સંબંધ થવો સંભવિત નથી. (ગોત્વત્ નિર્ધારણી સનાતીવિષયત્વત્ ચાના પાનાત્મત્વામીવાતા પ૦િ) તેથી જ ભ.દી. તે શબ્દોની અનુવૃત્તિ ન
સ્વીકારતાં કહે છે કે એ પદોની કાર્ડ માં મહૂકમ્યુતિથી અનુવૃત્તિ થાય છે.(યથાવામાિિરતિ માટુનૂત્યાનુવર્તતો શ.કો. ભા. ૧,પૃ.૨૯૭) 415 તવ પુત્ર, મમ પુત્ર -- પ્રત્યયોત્તરપત્રો પ્રમાણે -પર્યન્ત ભાગનો ત્વ, મ થઇને ત્વત્યુત્ર, મત્યુત્રઃ થાય છે. ત્વપુત્રી છાત્રા, મજુત્રસ્ય છાત્રાઃ એ અર્થમાં લાગીને ત્વત્યુિત્રા , મત્યુત્રા થાય છે. હવે જો પ્રસ્તુત સૂત્રમાં સ્થાન મઢ ની અનુવૃત્તિ થાય તો સૂત્ર આ રીતે સમજાશેઃ જેના વર્ણોની આદિમાં ચઢિ હેય તેની વૃદ્ધ સંજ્ઞા થાય છે. પુત્ર , મત્યુઃ ના આદિમાં ત્યાં હોવાથી તેમની વૃદ્ધ સંજ્ઞા થવાનો પ્રસંગ આવશે ટ્વિીનિ ચારવામાવિમૂતાનિ તત્ વૃત્ (ન્યાસ.)].પરિણામે મન્ નો બાધ કરીને ત્યાં વૃદ્ધીષ્ઠઃ પ્રમાણે શેષિક છે થવાનો અનિષ્ટ પ્રસંગ આવશે. ત્વત્યુત્ર વગેરેમાં આદિમાં ત્યાં છે એ ખરું પરંતુ તે વિશેષણ રૂપ હોવાથી ઉપસર્જનભૂત છે, ગૌણ છે. તેથી તેને ત્યાદ્રિા ના ન ગણી શકાય, કારણ કે સંજ્ઞોપસર્નનતિયઃ I [પા.૧-૧-૨૭ વા.(૧)] એમ હોવાથી પ્રસ્તુત સૂત્ર અમલી નહીં થાય, એટલે કે વૃદ્ધ સંજ્ઞા નહીં થાય તેથી છ થવાનો પ્રસંગ નહીં આવે એમ કહી ન શકાય, કારણ કે પ્રસ્તુત સૂત્રમાં માત્ર ની અનુવૃત્તિ થાય તો તેને અન્ય કોઇ રીતે ઘટાડી શકાય તેમ નથી તેથી ઉપસર્જનભૂત ટૂ વગેરેને ત્ય ગણવા પડશે અને વૃદ્ધ સંજ્ઞા થવાનો પ્રસંગ આવશે. આ સૂત્રમાં મામ્ ની અનુવૃત્તિ થાય તો પણ જેના અર્ વણમાં
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
