________________ 136 વીરશિરોમણી. વસ્તુપાળ. "આવી ગયા હતા અને તેથી આજની રાજસભામાં તેની હાજરી હતી. રાજચંતાકારી લવણુપ્રસાદ પાટણમાં હતો અને મંત્રી નાગડ તથા ચાહડ યાદવો સાથેના યુદ્ધમાં ગયા હતા એટલે તેઓની ગેરહાજરી હતી. યાદવ સૈન્ય સાથે લડતાં ગુજરાતી સૈન્યની હાર થઈ છે, એવું ગુપ્ત દૂતધારા વીરધવળના જાણવામાં આવ્યું હતું અને તેથી તે સહજ દિલગીર જણાતો હતો. રાજસભામાં એ વાતની ચર્ચા થતી હતી અને તેમાં વસ્તુપાળ ઉપર પ્રમાણે કહ્યું, તે વીરધવળની દિલગીરીને દૂર કરવાને માટે જ કહ્યું હતું. વસ્તુપાળનું કથન સાંભળીને રાજા વિરધવલે કહ્યું. “મહેતાજી ! હાર કે જીતની વાત કર્યાધિન કિંવા ઈશ્વરના હાથમાં છે, એ તમારી વાત સાવ સાચી છે. મને હારને માટે દિલગીરી થતી નથી, પરંતુ દૂતના કહેવા પ્રમાણે આપણું સેન્યની ઘણી જ ખુવારી થઈ છે, એ દિલગીરીજનક છે. સેનાનાયક તેજપાળે નાગડ મહેતાની સાથે વાદવિવાદ કરવાથી આ પરિણામ આવ્યું છે. " એ સંબંધમાં મારે થોડા-ઘણે દોષ છે અને તે હું વિના વિલંબે સ્વીકારું છું.” તેજપાળે કહ્યું. “પરંતુ રાજાજી ! નાગડ મહેતાને આ વખતે સેનાપતિનું પદ આપવાની ખાસ અગત્ય હતી.” “તમારું કહેવું મારા સમજવામાં આવતું નથી.” વીરધવળે આશ્ચર્ય દર્શાવીને કહ્યું. " નાગડ તથા ચાહડ મહેતાએ સેનાપતિનું પદ મારી પાસેથી લઈ લેવાનો નિશ્ચય કર્યો હતો, એ વાત જે આપના જાસ્વામાં હોત, તે આપને આશ્ચર્ય દર્શાવવાનું કાંઈ કારણ રહેત નહિ.તેજપાળે ઉત્તર આપતાં કહ્યું. * “પણ સેનાપતિનું પદ લઈને તેઓ પરિણામ તે આ લાવ્યા ને ?" વીરધાને કહ્યું. “અને તેજપાળ મહેતા ! તેમણે સેનાપતિનું પદ તમારી પાસેથી લઈ લેવાને જે નિશ્ચય કર્યો હતો, તે મને પહેલેથીજ જણાવી દીધો હોત, તે આપણને હારનો પ્રસંગ જોવાનો વખત અવત નહિ.” આપનું કહેવું ખરું છે " તેજપાળે કહ્યું. “પણ નાગડ તથા ચાહડ મહેતાને સેનાનાયકનાં પદને અને યુદ્ધનો સ્વાદ ચખ ડવાની મારી - ઇચ્છા હતી અને તેથી જ મેં આપને એ વાત એ વખતે કરી નહોતી.” ઠીક, જે થયું તે ખરૂં. બની ગયેલા બનાવ વિષે પાછળથી શેક "કર નિરર્થક છે. " વિરધવળે એમ કહીને પૂછયું. “પણ નગરનાં રક્ષણનો તે તમે બધો બંદોબસ્ત કર્યો છે ને ?"
