________________ રાજા કે મહારાજ ? 187 પાટણની રાજ્યગાદી ઉપર મહારાજા ભીમદેવની હયાતી છે, એ વાત ધ્યાનમાં લેવા જેવી છે, પરંતુ એ તે માત્ર નામનાજ મહારાજા છે; તે રાજ્યના કોઈ પણ કાર્યમાં ભાગ લેતા નથી અને સંન્યાસીજીવન ગાળે છે, એ તમે કયાં જાણતા નથી?” વસ્તુપાળે પૂછ્યું.. એ બધી વાત ખરી; પરંતુ તમારી સલાહ માન્ય રાખવાનું મને યોગ્ય લાગતું નથી.” વરધવળે સ્પષ્ટતાથી કહી નાંખ્યું. મારી સલાહ માન્ય રાખવાનું આપને યોગ્ય લાગતું ન હોય, તે ભલે. મારો એ સંબંધમાં આગ્રહ નથી, પરંતુ મને એનું કાંઈ કારણ તે બતાવશેને ?" વસ્તુપાળે કારણ જાણવા માગ્યું. “એનું કારણ ઘણું સ્પષ્ટ છે.” વીરધવળે કહ્યું. “તમે ધોળકાની રાજ્યગાદી ઉપર મારો રાજ્યાભિષેક કરી મને ગુજરાતને મહારાજા બનાવવાને ઈચ્છે છે, એ તમારી મારા પ્રત્યેની કૃતજ્ઞતા છે; પરંતુ મારામાં ગુજરાતના મહારાજા બનવાને કશે પણ મહિમા નથી, આપણે હજી પાટણની પ્રતિષ્ઠા, ગુજરાતનાં ગૌરવ અને દેશમાં શાંતિનાં સ્થાપનને માટે ઘણું કરવાનું છે. તેમજ પાટણમાં આપણી વિરૂદ્ધ પી ખટપટ અને કાવત્રાં ચાલે છે, તેને પહોંચી વળવાને આપણે સાવચેત રહેવાની પણ જરૂર છે. ટુંકામાં મારું કહેવું એવું છે કે રાજ્યગાદી ઉપર જ્યાંસુધી મહારાજા ભીમદેવ હયાત છે અને જ્યાં સુધી આપણે આપણું આશયને સંપૂર્ણતાથી સિદ્ધ કરી શકયા નથી, ત્યાં સુધી ગુજરાતના મહારાજા બનવા કરતાં પાટણના માંડલિક રાજા અને ધોળકાના રાણું તરીકે રહેવામાંજ મારૂં પિતાનું, વાઘેલાઓનું અને સમસ્ત ગુજરાતનું હિત સમાયેલું છે.” “મહામંડલેશ્વર લવણપ્રસાદને આ વિષયમાં શો અભિપ્રાય છે, એ આપ જાણે છે ?" વસ્તુપાળે સ્વાલ કર્યો. ના; કારણ કે મારે અને તેમને એ વિષય સંબંધી કદિ પણ વાત થયેલી નથી. ગુજરાતના મહારાજા બનવાનો મેં કદિ વિચાર પણ કર્યો નથી.” વીરધવને ઉત્તર આપ્યો. “તે પછી આપણે તેમને અભિપ્રાય તે જાણવું પડશે.” વસ્તુપાળે કહ્યું. “તેમને અભિપ્રાય પણ મારા વિચારને તદ્દન મળતેજ આવશે, એવી મારી માન્યતા છે.” વીરધવલે કહ્યું. વસ્તુપાળે ક્ષણવાર વિચાર કરીને કહ્યું. “એ ગમે તે હોય; પ
