________________ રાજા કે મહારાજા ? 189 વસ્તુપાળ તરત જ કહ્યું. “હું આપના ઉત્તમ વિચારને સારી રીતે સમજી શકું છું; પરંતુ એ છતાં હું આપને ગુજરાતના મહારાજા બનવાને આગ્રહ કરી રહ્યો છું, એનું કારણ જાદુ જ છે. પાટણમાં અત્યારે જે ખટપટ અને કાવત્રાં ચાલે છે, તેને દાબી દેવાની અગત્ય છે અને તે માટેજ ધોળકાને પાટનગર બનાવી આપને મહારાજાનું પદ ધારણ કરવાની જરૂર છે. " વીરધવળે કહ્યું. “મંત્રીશ્વર ! રાજકીય દ્રષ્ટિએ જોતાં તમારી સલાહ કેવળ વ્યાજબી છે પરંતુ વાધેલાઓની પાટણની રાજ્યગાદી અને તેના મહારાજા તરફની વફાદારીનો વિચાર કરતાં તમારી વાત માન્ય રાખવાનું મને યોગ્ય લાગતું નથી. તેમ છતાં મારા પિતા તથા મહારાજા ભીમદેવ જે તમારા વિચારને સંમત થશે, તો હું તે પ્રમાણે અવશ્ય વર્તીશ.” એ પ્રમાણે ચર્ચા કરતા કરતા તેઓ પિતાના ઘડાની પાસે આવી પહોંચ્યા. બન્ને પોતપોતાના ઘોડા ઉપર તરતજ સ્વાર બની નગર તરફ રવાના થયા અને થોડી વારમાં તેઓ નગરમાં આવી પહોંચ્યા. રાજા વીરવળ તેની રાણી રત્નાવળીના મહેલે ગયો અને વસ્તુપાળ પૌષધશાળા તરફ ગયો. પાટણની પડતીમાંથી ચડતી કરવાને તેમને જે આશય હતો, તે ધોળકાનું નવું રાજ્યતંત્ર સ્થાપન કરવાથી ઘણે અંશે પાર પડ્યાં હતો; કારણ કે તેઓ પાટણના માંડલિકને, આસપાસના રાજાઓને, સરદારને તથા ઠાકરેને મહાત કરી શકયા હતા અને ગુજરાતમાં પ્રસરેલી અંધાધુંધી તથા ગેરવ્યવસ્થાને દૂર કરી શાંતિને સ્થાપી શક્યા હતા, પરંતુ ધોળકાને ગુજરાતનું પાટનગર બનાવી વીરધવળને ગુજરાતના સ્વતંત્ર મહારાજા બનવું કે મહારાજા ભીમદેવની હયાતી સુધી માત્ર પાટણના માંડલિક રાજાજ રહેવું, એ રાજા તથા અમાત્ય નક્કી કરી શકયા નહિ. ત્યારે આપણે આંહીથીજ પરમ કૃપાળુ પરમાત્માને નમસ્કાર કરી આ નવલકથાના બીજા ભાગને સંપૂર્ણ કરશું. પાટણની ચડતી પડતીના વિશેષ રંગ જેવાને માટે વાચક મહાશયને ત્રીજા ભાગની રાહ જોવી પડશે. અસ્તુ. ਵਿਟਾਇਲ છે દ્વિતીય ભાગ સમાપ્ત. . બિનજીકની
