________________ સામ્રાજ્યવાદ. " અને તમે ગુજરાતી રાજ્યસત્તાના સુત્રધાર હોવાથી પાટણનાં રાજ્યને વિશાળ સામ્રાજ્ય બનાવવા માટે ઘણું કરી શકે. " “જેત્રસિંહે વસ્તુપાળ આ બે ઉત્સાહી યુવાનનાં ચંચળ મનનું શી રીતે સમાધાન કરવું, એ વિષે વિચાર કરતો હતો. - જૈત્રસિંહ કાંઈ બોલ્યો નહિ; પરંતુ આનંદ મુનિથી વસ્તુપાળની ગંભીરતા અને શાંતિ સહન થઈ શકી નહિ. તેણે તરત જ કહ્યું “મંત્રીશ્વર ! મારી આજપર્યત એવી માન્યતા હતી કે તમે ભગવાન પાર્શ્વનાથના પરમ ભકત અને જૈનધર્મમાં સંપૂર્ણ શ્રદ્ધાવાન હોવાથી મારા મતને તરતજ અનુકુળ થશે અને રાષ્ટ્રધર્મનાં મારા કાર્યમાં વિનાવિલંબે મદદરૂપ થઈ પડશે; પરંતુ તમારી ગંભીરતા અને શાંતિથી મારી એ માન્યતામાં મારે શંકાને સ્થાન આપવું પડે છે. ભલા! તમને તમારા ધર્મનું પણ અભિમાન નથી કે તમે રાષ્ટ્રધર્મના કાર્યમાં સહાય આપવાની વાત સાંભળીને આમ ગંભીર અને શાંત બની ગયા છે ?" વસ્તુપાળનાં મુખ ઉપર હાસ્ય સ્પષ્ટ જણાતું હતું. તેણે પૂર્વવત શાંતિથી જવાબ આપતાં કહ્યું. “મુનિશ્રી હું ભગવાનનો ભક્ત છું; અને મને ધર્મનું અભિમાન પણ છે. ધર્મના માટે મારાં તન, મન અને ધન અર્પવાને હું સદા તૈયાર છું; જૈનધર્મ આખી દુનિયા ઉપર ફેલાયેલો જેવાને હું ઈન્તજાર પણ છું; પરંતુ હું અંધશ્રદ્ધાળુ નથી; એ તમારે ધ્યાનમાં રાખવાનું છે. બળાત્કાર, બીજા ધર્મોનું ખંડન, લાગવગ અને સત્તાથી કોઈ ધર્મને રાષ્ટ્રધર્મ બનાવી શકાતું નથી. એવાં કાર્યથી ધર્મને લાભને બદલે નુકશાનજ વધારે થાય છે. આપણા ધર્મના પ્રચારનું કાર્ય બળાત્કાર, લાગવગ અને સત્તાથી વધારવામાં નહિ આવે, તે શૈવ વિગેરે ધર્મના પ્રબળ વિરોધની સામે જૈનધર્મ ટકી શકશે કે નહિ. એવી જ તમારા મનમાં શંકા હોય તો તેને કાઢી નાંખજે; કારણ કે ભગવાને શ્રી મુખે કહેલું છે કે જેનધર્મ શાશ્વત ધર્મ છે અને તેને કદિ પણ નાશ થવાનું નથી. તેના અનુયાયીઓની સંખ્યા વધવા કે ઘટવાનો આધાર દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ ઊપર રહેલું છે, પરંતુ તેના અહિંસા, સમાન ભાવ અને ઉત્તમ ચારિત્ર ઇત્યાદિ સિદ્ધાતિ ગમે તેવી સ્થિતિ અને ગમે તેવા સંયોગમાં પણ સર્વત્ર પૂજાશેજ.” વસ્તુપાળ એટલું બોલીને થોડીવાર થોભ્યો. તે પછી તેણે તેના પુત્ર તરફ સ્નેહાળ દૃષ્ટિથી જોઈને કહ્યું. “અને જૈત્રસિંહ ! ગુજરાતની 15
