________________ દૃષ્ટિમીલનનું પરિણામ. 181 ત્યારે ગઈ કાલે અહીથી જતાં એક યુવક બેઠકના ખંડમાં બેઠે હતો અને તેની નજર સાથે મારી નજર મળી હતી. તે વખતથીજહા એ વખતથીજ મારું શરીર અને મન બને અસ્વસ્થ બની ગયાં છે. મને કોઈ પણ સ્થળે ચેન પડતું નથી. " યશોમતીએ સ્પષ્ટતાથી કહ્યું. પઘા એ સાંભળીને હસી હસતાં હસતાં તેણે કહ્યું “યશોમતી ! હવે બધી વાત મારા સમજવામાં આવી ગઈ છે. એ યુવકની નજર સાથે નજર મળવાથી માત્ર તારીજ આવી અવસ્થા થઈ છે, એમ નહિ; પરંતુ એ યુવકની પણ તેવી જ અવસ્થા થઈ છે. તે પણ તારી પેઠે ઉદાસ અને ગંભીર જણાય છે અને આજે ભજન સમયે પૂરૂં જો પણ નથી.” યશોમતીને પદ્યાનું કથન આશ્ચર્યજનક લાગ્યું. તેણે તરતજ પૂછ્યું. “પણ, પદ્મા બહેન! એથી એમ થવાનું એટલે કે બન્નેની વિપરિત સ્થીતિ થવાનું શું કારણ હશે, એ મારા સમજવામાં આવતું નથી.” “એનું કારણ તારા જેવી અજ્ઞાન અને અનુભવહિન બાળાના સમજવામાં ન આવે, તે એમાં કાંઈ નવાઈ નથી. " પદ્માએ કહ્યું. યશોમતીની વિશાળ આંખો વધારે વિશાળ થઈ. તેણે સહસા પૂછયું. “શું હું અજ્ઞાન અને અનુભવહિન છું ?" “અલબત.” પડ્યાએ તરતજ જવાબ આપ્યો. " સંસારની માયા અને જગતની જંજાળથી તું કેવળ અજ્ઞાનજ છે. તને સ્ત્રી-પુરૂષના સ્વાભાવિક વ્યવહારનો અનુભવ નથી. તેં ઉંચા પ્રકારની કેળવણી લીધી છે તથા ધર્મને મર્મ અને શાસ્ત્રનાં રહસ્યને જાણ્યાં છે; પરંતુ સમાજમાં રહેનાર સ્ત્રી પુરૂષ તેના વ્યવહાર અને માનવ પ્રાણીના સ્વભાવ સિદ્ધ વ્યવહારને સમજવાની ખાસ જરૂર છે. તું એનાથી કેવળ અજ્ઞાન છે અને તેથી તેને મારા કથનથી આશ્ચર્ય થાય છે.” તમારી માન્યતા મુજબ હું અજ્ઞાન અને અનુભવહિન હોઉં, હેલું; મને તમારા સંસાર અને સમાજનાં સાંકડાં બંધારણ અને સદેવ અશાંતિ તથા જીવનની ખોટી દોડધામમાં પડેલાં માણસના વ્યવહારનાં જ્ઞાનની દરકાર નથી.” યશોમતીએ જસ્સાપૂર્વક કહ્યું, “મારે કયાં તમારી જેમ પરણીને સંસાર માંડવો કે હું એવા મિથ્યા જ્ઞાનની દરકાર રાખું ?" - " ત્યારે શું તું જીવન પર્યત કુમારી અવસ્થામાં જ રહેવાને ઇચછે છે?”પવાએ પ્રશ્ન કર્યો.
