________________ 134 વિરશિરામણ વસ્તુપાળ.. “એ હું જાણું છું; પરંતુ લડાઈમાં વિશ્વાસઘાત કે પ્રપંચ ન. કરીએ તે કદિ પણું જીત મેળવી શકાય જ નહિ.” ચાહડે કહ્યું. પણ મને એમ કરવું યોગ્ય લાગતું નથી.” નાગડે કહ્યું. " ત્યારે તમે કદિ પણ યાદવોને જીતી શકશે નહિ " ચાહડે કહ્યું " અને હાર થવાથી આપણી શી સ્થિતિ થશે, એની તમે કલ્પના કરી શકે છે ખરા ?" એની કલ્પના તો હું કરી શકું છું. નાગડે કહ્યું. “માનભંગ અને અપકીર્તિ એ આપણું પરાજયનું પરિણામ છે.” તેઓ એ પ્રમાણે વાતો કરતા કરતા છાવણના મુખ્ય તંબુ પાસે આવી પહોંચ્યા અને ઉભય તંબુની અ દર ગયા. ચાહડે આસન ઉપર બેસી ક્ષણવાર વિચાર કરીને કહ્યું. “નાગડ મહેતા ! લડાઈ કે રાજપ્રપંચમાં વિશ્વાસઘાત કરવા, એ બહુ મહત્ત્વની વાત નથી, પરંતુ જો એ પાપમાં પડવું ન હોય, તે હજી એક ઉપાય છે.” નાગડે જીજ્ઞાસાથી ચાહડના સામે જોયું. એટલે ચાહડે કહ્યું. અને તે ઉપાય એ છે કે આપણે મંગાવેલું સૈન્ય આવી જાય કે તરતજ ખાળેશ્વરને આપણે કહી દેવું કે સંધિ કરવાની અમારી ઈચ્છા નથી અને અમે લડવાને તૈયાર છીએ.” એ ઉપાય ઠીક છે; પરંતુ એમ કરવાથી આપણે જીતી શકશુંજ, એમ તે કહી શકાય નહિ. " નાગડે કહ્યું. ચાહડે કહ્યું. “એટલે જ કહું છું કે અચાનક અને એકાએક હુમલા વિના આપણે ફાવવાના નથી, એ નિશ્ચિત છે; પરંતુ ખાળેશ્વરના વિશ્વાસનો ભંગ કરવા તમારું અંતઃકરણના પાડતું હોય, તો પછી જેવી તમારી મરજી.” પણ વિચાર કરતાં નાગડ મહેતાને ચાહડની એ યુક્તિ સારી લાગતી હતી. વિશ્વાસઘાતના ભયથી તે હાર ખાવાનું પસંદ કરે, એ પાપભીરૂ નહતો. તેણે તરત જ કહ્યું. “ચાહડ મહેતા! લડાઈ જેવા નિર્દય કાર્યમાં અંતઃકરણને વચ્ચે લાવવાની અગત્ય નથી, એમ બધી બાબતનો વિચાર કરતાં મને જણાય છે અને તેથી તમે દર્શાવેલી યુક્તિને અમલમાં મુકીએ તે કાંઈ ખોટું નથી. એમ કર્યા વિના જીત મેળવવી મુશ્કેલ છે.” ચાહડે લડાઈમાં જીત મેળવવાની યુક્તિ તે દર્શાવી; પરંતુ એથી છત મળશેજ, એમ તેનું ધારવું નહોતું. અને તેથી એ યુક્તિને અમલમાં મૂકવી કે નહીં, એ સંબંધમાં તે પાછો વિચાર કરતો હતો. છેવટ તેણે કહ્યું
