________________ દુઃખ પછી સુખ, 149 કમળા વળી જરા દૂર ખસી; પણ તે નાહિંમત નહોતી. તેણે ખડખડાટ હસીને કહ્યું. “તમે તે કેવા માણસ છે લગ્ન તે કુમારી સ્ત્રી સાથે હોય કે પરણેલી સાથે ?" ત્યારે શું તમે પરણેલાં છે?” જયદેવે આશ્ચર્ય પામીને પૂછયું. ત્યારે શું તમે મને મારી માને છે ?" કમળાએ જવાબ આપવાને બદલે સામો પ્રશ્ન કર્યો. પણ તમે કહ્યું હતું ને કે હું કુમારી છું ?" જયદેવે વધારે આશ્ચર્યમાં પડતાં કહ્યું. કમળાએ તરતજ કહ્યું “હું કુમારી છું, એમ મેં કહ્યું જ નથી; પરંતુ શું તે કુંવારા જેવી જ, એટલું જ માત્ર મેં કહ્યું હતું.” “કુંવારા જેવીજ, એને અર્થ શું? " જયદેવે જીજ્ઞાસાથી પ્રશ્ન કર્યો. “એનો અર્થ કુમારી તે નહિ જ” કમળાએ જવાબ આપે “ત્યારે એનો અર્થ શું પરણેલી ?" જયદેવે ફરીને પ્રશ્ન કર્યો. “અવશ્ય.” કમળાએ ઉત્તર આપે. “પણ એવો અર્થ શી રીતે થઈ શકે ? " જયદેવની જીજ્ઞાસા વધતી જતી હતી. વાત એવી છે કે તમે જેમ પાને પહેલીજ રાતથી ત્યાગ કર્યો છે, તેમ મારા પતિએ પણ મને પહેલી જ રાતથી ત્યજી છે. પતિને સહવાસ, તેને પરિચય અને તેનું સુખ મેં હજી જોયા નથી અને તેથી જ મેં કહ્યું હતું કે, હા; છું તે કુંવારાં જેવી જ.” ત્યારે શું તમારા પતિએ પણ તમારાં પહેલીજ રાતથી ત્યાગ કર્યો છે ?" જયદેવે આશ્ચર્ય દર્શાવીને કહ્યું “આહા ! તમારા જેવી મનમેહક, શાંત અને નિર્દોષ રમણીને ત્યાગ ? તમારે પતિ ખરેખર મૂખને સરદાર હવે જોઈએ; પણ મને કહેશે કે તેણે તમારા શા માટે ત્યાગ કર્યો છે ?" કમળાને જવાબ આપવામાં વિચાર કરવાને નહે. તેણે તરતજ કહ્યું. “જે માટે તમે પદ્માને ત્યાગ કર્યો હતો, એજ માટે મારા પતિએ પણ મારો ત્યાગ કર્યો છે.” તમારી વાત બરાબર સમજવામાં આવતી નથી, કમળો?” જયદેવે બેલવાનું કાંઈ નહિ સુઝવાથી નિરાશાપૂર્વક કહ્યું. " ખરું છે. મારી વાત એમ સમજવામાં આવે તેવી નથી. "
