Upsarg Ane Parishah Pradhan Jain Kathanak

Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Arham Spiritual Centre

Page 9

- ઉપસર્ગ અને પરિષહ પ્રધાન જૈન કથાનકો - (૬) અખેલક પરિષહ - જીર્ણ વસ્ત્રો, ફાટેલા વસ્ત્રો કે હલકા વસ્ત્રોથી દીનતા કે ક્ષોભ ન અનુભવે. જિનકલ્પી સાધુઓ કે દિગમ્બર સાધુ વસ્રરહિત હોય તે નગ્ન પરિષદને સ્વેચ્છાએ સ્વીકારે છે.
(૭) અરતિ - અરઈ પરિષહ – અરતિ એટલે આનંદનો અભાવ. પ્રતિકૂળ પદાર્થોમાં ગ્લાનિ, શોક કે ચિંતા ન કરે.
(૮) સ્ત્રી (ઈન્દી) પરિષહ – સાધુ ભગવંતોને ક્યારેક દુરાચારી સ્ત્રી તરફથી પરિષહ સહન કરવાના પ્રસંગો આવે છે. તેના હાવભાવ, કટાક્ષના આકર્ષણથી ચળ્યા વિના નવ વાડે વિશુદ્ધ બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરે.
(૯) ચર્યા પરિષહ - એક ગામથી બીજે ગામ વિચરતા વિહારના થાક, વિઘ્નો કષ્ટ સમભાવે સહે એ સ્થળે લાંબો સમય નિવાસ ન કરે.
(૧૦) નૌષધિકી (નિસ્ત હિયા) પરિષહ -વિહારમાં રહેવા, કાયોત્સર્ગ, પ્રતિક્રમણ આદિ ક્રિયા કરવા ખંડેર, સ્મશાન, જંગલ જે સ્થળ મળે તેને ગમાં અણગમા વિના સ્વીકારે.
(૧૧) શયા (સેજા) પરિષહ - વિરાટ કે ચાતુર્માસમાં ઊંચી-નીચી ટાઢ – તડકા, પવન વાળી જગા સૂવા મળે તો પ્રસન્ન ચિત્તે સ્વીકારે છે.
(૧૨) આક્રોશ પરિષહ - કૂતરા ભસે કે અજ્ઞાન માણસો ભાંડે કે નિંદે તેનો ગુસ્સો, આક્રોશ ન કરે.
| (૧૩) વધુ પરિષહ- કોઈ ક્રોધી મારે તો પણ શાંતિથી સહન કરે.
(૧૪) યાચના પરિષહ - ગોચરી લેવા જવા ક્ષોભ કે અભિમાન ન કરે. ગોચરી ન મળે તો પણ સ્વસ્થ રહે.
(૧૫)
-ઉપસર્ગ અને પરિષહ પ્રધાન જૈન કથાનકો) (૧૫) અલાભ પરિષહ – ખપતી વસ્તુ કે ગોચરી ન મળે તો ગ્લાનિ વિના લાભાંતરનો ઉદય છે તેમ સ્વીકારે.
(૧૬) રોગ પરિષહ - તીવ્ર રોગના ઉદયે સમતાભાવમાં રહે છે.
(૧૭) તૃણ સ્પર્શ (તણફાસ પરિષહ) – ઘાસના સંથારા કે ખરબચડી જમીનમાં સૂવું પડે તો સમભાવે સહન કરે.
(૧૮) મલ પરિષહ - શરીર કે વસ્ત્રો પરના મેલ કાઢવા સ્નાનની ઇચ્છા ન કરે.
(૧૯) સત્કાર પુરસ્કાર પરિષહ – માન - અપમાનમાં સમતા રાખે.
(૨૦) પ્રજ્ઞા પરિષહ - ગમે તેવા સંજોગોમાં જ્ઞાનનો ગર્વ ન કરે, પણ પોતા પાસે જે જ્ઞાન છે તે બીજાને આપવાની ભાવના રાખે.
(૨૧) અજ્ઞાન પરિષહ – જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ઉદયમાં જ્ઞાન ન મળે તો ખેદ ન કરે, પણ તપ-જપ-સમિતિ-ગુપ્તિ આરાધે.
(૨૨) દર્શન (દંસણ) પરિષહ - સમ્યક પરિષહ કસોટીના સમયે પણ દેવ, ગુરુ અને ધર્મમાં શ્રદ્ધા રાખે.
આ પરિષદોને સમતાભાવે સહન કરનાર સાધુ, સાધ્વી કે શ્રાવક – શ્રાવિકાઓ કોટિ કર્માન્ત નિર્જરા કરી આત્માનું ઊર્ધ્વગમન કરી શકે છે.
જૈન આગમ ગ્રંથો - જૈન ઈતિહાસ અને કથાનુયોગમાં હજારો ઉપસર્ગ અને પરિષહ પ્રધાન કથાનકો જોવા મળે છે. પરિષહને સહન કરી ઉપસર્ગો સામે ઝઝૂમી વિજય મેળવનાર આત્માઓ મોક્ષપંથના પ્રવાસી બન્યા છે.
(૧૬)