________________
આ અધ્યાત્મનું જ્ઞાન તે એક વાત છે અને અનુભવજ્ઞાન એ તો આખી એક જુદી જ કક્ષા છે. જ્યાં સુધી જ્ઞાનને અનુરૂપ વર્તન થતું નથી ત્યાં સુધી તે માત્ર અધ્યાત્મજ્ઞાન પૂરતું જ સીમિત રહે છે. તેની પરિણતિ જ્યારે અનુભૂતિ કે આત્મઅનુભવમાં થાય છે ત્યારે અનુભવની ખુમારી ધરાવતાં જે વાક્યો રજૂ થાય તે તો અનુભવીઓ જ વધારે યોગ્ય રીતે સમજી શકે.
પોતાનાં વ્યાખ્યાનોમાં આ વિષયોને પૂજ્યશ્રી પૂ. આનંદઘનજી, પૂ. ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી, પૂ. દેવચંદ્રજી, સંત કબીર તથા અન્ય સંતોનાં અનેક વચનોથી દઢ કરે છે. “શિવત્તવૃત્તિનિરોધ” આ પ્રસિદ્ધ યોગસૂત્રનો અર્થ કરતાં પૂજ્યશ્રી જણાવે છે કે, “સંકલ્પવિકલ્પનો અને માયાનો ત્યાગ કરવો અને આત્માનો વિચાર કરવો તેનું નામ યોગ.”
આ ત્રણ દિવસની વ્યાખ્યાનમાળામાં ગૃહસ્થોનાં વક્તવ્યો પણ યોજાયાં હતાં. ૧. દોશી મણિલાલ નથુભાઈ (બી.એ.)એ “શાંતિનું સ્થળ ક્યાં છે ?', ૨. લલુભાઈ કરમચંદ દલાલે “ભ્રાતૃભાવ', ૩. શા. વીરચંદ કૃષ્ણાજી માણસાવાળાએ “ગુરુભક્તિ વિવેચનમ્”, ૪. વકીલ મોહનલાલ હીમચંદ પાદરાવાળાએ “શુદ્ધિ', ૫. મી. નાગરદાસ નરોત્તમદાસે “આત્મા સંબંધી કેટલાક ઉદ્દગારો', ૬. શ્રી મણિલાલ મોહનલાલ પાદરાવાળાએ “વિવેક' વિષય ઉપર પોતાનાં વક્તવ્યો રજૂ કરેલાં.
શાંતિનો આશીર્વાદ' વિષયક પોતાના સમાપ્તિના વ્યાખ્યાનમાં પૂજ્યશ્રીએ શાંતિપાઠ “શ્રી મનસંઘચ શાંતિર્મવતુ..” દ્વારા સર્વત્ર શાંતિની, પ્રાણીમાત્રની શાંતિની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી. બાહ્ય શાંતિના તો ફાયદા છે જ, અધ્યાત્મ શાંતિનો તો વિશેષ લાભ છે. તે દર્શાવીને પૂજ્યશ્રીએ જણાવ્યું કે અત્યારનાં ભાષણોમાંથી સાર ગ્રહણ કરીને સત્ય, પ્રેમ, દયા વગેરે ઉચ્ચ સગુણો ખીલવશો. એકદમ સરળ ભાષામાં તેઓ જણાવે છે, “નીચ ભાવનાથી સદાકાળ નીચા થશો, ઉચ્ચ ભાવનાથી ઉચ્ચ થશો. ઉચ્ચભાવનારૂપ અતુલ ધન તમારા આત્મામાં છે.' (અધ્યાત્મ વ્યાખ્યાનમાળા, પૃ. ૧૮૩).
આ પુસ્તકના અંત ભાગમાં સાંવત્સરિક ક્ષમાપના અંગેનો તેમનો વિસ્તૃત લેખ છે જેમાં પૂજ્યશ્રીના ક્ષમાપના અંગેના વિચારો અને તેના સમર્થનમાં સપુરુષોનાં વચનો રજૂ થયાં છે.
39 0 અધ્યાત્મનું આકાશ
