________________
સજ્જનો તેમાંથી હંસદૃષ્ટિથી સાર ગ્રહણ કરે.
ઉપસંહાર :
યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રી બુદ્ધિસાગરજીના અધ્યાત્મને લગતા આ ગ્રંથો જોતાં તેની કેટલીક વિશેષતાઓ નજરે ચઢે છે.
આ ગ્રંથોમાં તેઓ જૈન સાહિત્ય ઉપરાંત વેદ, ઉપનિષદો, ગીતા તથા કબીર, તુલસી, આનંદઘનજી, દેવચંદ્રજી, ઉપાધ્યાયજી વગેરેનાં વચનોને અવારનવાર ટાંક્યા કરે છે. જે તેમના વિશાળ વાંચન, ચિંતન, મનનનું સૂચન કરે છે. પ્રસિદ્ધ સાહિત્યકાર ડૉ. રમણલાલ ચી. શાહ પૂજ્યશ્રીને આધ્યાત્મિક અનુભૂતિ ધરાવનાર બહુશ્રુત પંડિત' તરીકે ઓળખાવે છે.” (“સમાધિશતકમ્' નિવેદન, પૃ. ૨૮) ભારતીય દર્શનોનો તથા અન્ય ધર્મોનો પણ તેમને સારો પરિચય હતો તેનો તેમનાં લખાણોના આધારે ખ્યાલ આવે
છે.
અવકાશયાત્રી જ્યારે આકાશમાં જઈને પૃથ્વીને જુએ ત્યારે અખંડ પૃથ્વીનાં દર્શન થાય છે, ત્યાં દેશો વચ્ચેથી સરહદો લુપ્ત થઈ જાય છે તે જ રીતે વિચારોની એક ઊંચાઈએ પહોંચ્યા પછી ધર્મ-પંથ-સંપ્રદાયના ભેદો ઓગળી જાય છે. અઢારે આલમના અવધૂત તરીકેની તેમની ઓળખ તેમનાં લખાણોમાં પણ જોવા મળે છે. “અધ્યાત્મગીતા' જેવા ગ્રંથમાં તો જે સરળ શૈલીમાં ઉચ્ચ વિચારો રજૂ થયા છે તેમાં તેમના મનની આવી સમન્વયકારી અવસ્થાનો ખ્યાલ આવે છે.
વળી તેમની વાણીમાં અનુભૂતિનો રણકાર છે. સોડહમ્ સોડહમ્ રટતાં રટતાં જે પદ રચાયું છે તે અને તેના જેવી તેમની કેટલીય કૃતિઓમાં તેમને થયેલ અનુભૂતિની પ્રતીતિ થાય છે. આપણે ત્યાં ગંગાસતી હોય કે નરસિંહ - મહેતા, મીરાં હોય કે કબીર, આનંદઘનજી હોય કે ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી - આ સૌની રચનાઓમાં જે અનુભૂતિનો રણકાર જોવા મળે છે તે પૂજ્ય યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રી બુદ્ધિસાગરજીની કૃતિઓમાં પણ જોવા મળે છે.
વળી અધ્યાત્મ જેવા વિષયને રજૂ કરતી વખતે પણ તેમની ભાષામાં એક પ્રકારની સરળતા, સહજતા ટકી રહે છે. તેમની નજર સામે તો એક
47 1 અધ્યાત્મનું આકાશ
