________________
અહો ! આ દેહમાં દેખો, ચેતનજી જ્ઞાન ધન પેખો;
અરૂપી તત્ત્વ છે પોતે, અરે તું બાહ્ય ક્યાં ગોતે ? પૂજાસંગ્રહમાં તેમણે વિવિધ પૂજાને અનુલક્ષીને કાવ્યો રચ્યાં છે. ધર્મપૂજા, અક્ષત પૂજા, જલ પૂજા, ચંદન પૂજા, પંચકલ્યાણક પૂજા, સ્નાત્ર પૂજા, અકિંચન ધર્મપૂજા વગેરે... અહીં આલેખાયેલાં પૂજા કાવ્યોમાંથી પ્રભુના ગુણોની પૂજા કરીને આખરે તો પોતાના આત્માની પૂજા કરવાની છે. પ્રભુ પાસે એકરાર કરવાનો છે કે મારા આત્માની શુદ્ધિ થાય અને મારામાં સગુણો પ્રગટે. દરેક ધર્મમાં પૂજાનું મહત્ત્વ હોય છે અને તેની પાછળનો આશય સરખો જ હોય છે. તેમ શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજીએ જિનભક્તિ અને તેની પૂજા દ્વારા તેનો મહિમા કર્યો છે.
યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રીની કાવ્યસરિતામાં સ્નાન કરીએ ત્યારે ખ્યાલ આવશે કે ૨૦મી સદીના બહુ વિરલ જૈન આચાર્યોએ કાવ્યના સ્વરૂપમાં પોતાની ભાવનાસૃષ્ટિ સાકાર કરી છે. મોટાભાગના જૈન આચાર્યોએ ગદ્યમાં પોતાની ધર્મભાવના વ્યક્ત કરી છે. ત્યારે યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રીએ એમની ૧૪૦ કૃતિઓમાં જેટલું ગદ્યસર્જન કર્યું છે એટલું કાવ્યસર્જન કર્યું છે અને સહુથી મહત્ત્વની વાત એ છે કે એમના કાવ્યના વિષયો માત્ર ધાર્મિક કે આધ્યાત્મિક નથી બલ્ક એમણે પ્રતિક્ષણ પોતાની આસપાસ જિવાતા વાસ્તવિક જીવનનું પણ દર્શન કર્યું છે. આ એમની અપૂર્વ વિશેષતા કહેવાય. સમગ્ર જીવનને જોતાં એમ લાગે કે તેમની કવિતામાં ધર્મ આવે, સમાજ આવે, રાજકીય સ્થિતિ આવે, પ્રકૃતિનું સૌંદર્ય આવે, આ બધું યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રીમાં પ્રગટ થાય છે. એક એવો અંદાજ છે કે આચાર્યશ્રીએ આશરે ૩૦૦૦ જેટલી કાવ્ય રચનાઓ કરી છે.
એમની ભાવાનુભૂતિ કેવી પ્રબળ હશે કે જીવનની પ્રત્યેક ઘટના કે અનુભૂતિ કાવ્યરૂપમાં સાકાર થાય છે. એમણે શરૂઆતમાં છંદના પ્રયોગો કર્યા પરંતુ પછી જેમ જેમ ગુજરાતી અને સંસ્કૃત સાહિત્યમાં વાચન અને ચિંતન થવા લાગ્યું તેમ-તેમ વર્તમાન ગુજરાતી સાહિત્યનાં સ્વરૂપોમાં એમણે ખેડાણ કર્યું. પદ, ભજન, સ્તવન તો ખરાં જ પણ એથી આગળ વધીને કવ્વાલી અને ગઝલની રચના કરી. એ જમાનામાં કોઈ જૈન કવિએ ગઝલ
સૂરિશતાબ્દીનું સંભારણું 62
