________________
કરી અનેક ખંડેરો અને શિલાલેખો અવલોકી તેમણે “વિજાપુર વૃત્તાંત' નામનું ગુજરાતને ઉપયોગી ઐતિહાસિક પુસ્તક આપ્યું છે. જૈન ગચ્છમતપ્રબંધ' તથા ધાતુપ્રતિમા લેખસંગ્રહ'ના બે ભાગ રચી ગુજરાતનો પ્રાચીન ઇતિહાસ ઉકેલવામાં તેઓએ અપૂર્વ ફાળો આપ્યો છે. ઇતિહાસના ઊંડા અભ્યાસથી તેમના લખાણમાં સચોટતા સાથે ચોક્સાઈ આવી છે. ક્રમબદ્ધ લખાણ લખવામાં તેમણે કૌશલ્ય બતાવ્યું છે. ઝીણી સંશોધક બુદ્ધિ તથા વિગતોનો પ્રેમ સ્થળે સ્થળે ઊભરાય છે. તેમણે કોઈ રાજ્ય કે દેશનો ઇતિહાસ લખ્યો નથી. છતાં તેમના ઇતિહાસમાં કોઈ રાજ્ય કે દેશ બાકી રહેતા નથી અને પ્રાચીન ઇતિહાસને ઉકેલવામાં ઘણી સાધનસામગ્રીનો ઉપયોગ કરી ગુજરાતના આ સાહિત્યને વધુ ભંડોળવાળું અને વિશાળ બનાવ્યું છે.
યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રી બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજીએ લખેલ ઇતિહાસ વિષયક ગ્રંથો વિશે વિગતો મેળવીએ :
(૧) ઇતિહાસ-ઐતિહાસિક રાસમાળા (૨) જૈન ધર્મની પ્રાચીન સ્થિતિ (૩) વિજાપુર વૃત્તાંત (૪) ગચ્છમતપ્રબંધ, સંઘપ્રગતિ (૫) જૈન ધાતુપ્રતિમા લેખસંગ્રહ ભા. ૧-૨ (ક) વિજાપુર વૃત્તાંત (બૃહદ્)
(૧) શ્રી જૈન એતિહાસિક રાસમાળા-ગ્રંથાંક ૨૪, પૃષ્ઠ સં. ૨૦૭, રચના સં. ૧૯૦૯, ભાષા ગુજરાતી.
આ ગ્રંથમાં પૂર્વે થઈ ગયેલા મહાન સુજ્ઞ મુનિજનોના રાસ સુંદર રીતે આપ્યા છે, જે અન્યત્ર સાંપડતા નથી. આ રાસોમાં શ્રી સત્યવિજયજી, શ્રી કર્પરવિજયજી, શ્રી ક્ષમાવિજયજી, શ્રી જિનવિજયજી, શ્રી ઉત્તમવિજયજી, શ્રી પદ્મવિજયજી રાસો ખાનગી ભંડારોમાંથી મેળવીને આધાર આપ્યા છે.
અમદાવાદના નગરશેઠોનાં જીવનચરિત્રો તેમણે બાદશાહો તથા ગાયકવાડોની બજાવેલી સેવાઓ તથા તે બદલ તેમણે મેળવેલાં માનઅકરામ જેનો ઉપયોગ તેમણે મહાન જૈનતીર્થોની રક્ષા તથા અહિંસાના પ્રચારાર્થે કરેલ, તેમની જાહોજલાલી, કુટુંબવંશવિસ્તાર વગેરેથી અજ્ઞાત હાલની પ્રજાને આ રાસા ખૂબ ઉપયોગી નીવડશે. ઉપરાંત આ રાસમાળામાં નગરશેઠ કુટુંબના મૂળ પુરુષ શેઠ શાંતિદાસનો રાસ વિસ્તારથી આપ્યો છે. આ બધા રાસો મૂળ કાયમ રાખી તેના પર જાણવાજોગ ટીકાટિપ્પણ-સુધારા તેમજ તેમાં આવતા
સૂરિશતાબ્દીનું સંભારણું B 98
