________________
વિષયોનું વૈવિધ્ય આંખે ઊડીને વળગે તેવું છે. શ્રીમદ્ના સાહિત્યના સર્જનને અધ્યાત્મ જ્ઞાન-તત્ત્વજ્ઞાન, ઇતિહાસ, કાવ્યરચનાઓ જેવી કે અધ્યાત્મ કાવ્ય, ઉપદેશ કાવ્ય, ખંડકાવ્ય, ભક્તિકાવ્ય આદિ; જીવનચરિત્ર, ધર્મનીતિબોધ, પત્રનોંધો, વિવેચન, ભાષાંતર, સંપાદન, ડાયરી, સંસ્કૃત ગ્રંથો ઇત્યાદિ....
પૂ. બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજીનું સાહિત્ય એટલે તેઓ પોતે આધ્યાત્મિક અને યોગી રૂપે જીવન જીવ્યા તેનું જ જાણે પ્રતિબિમ્બ ! વિચાર, વાણી અને વર્તનની એકતા તેઓ સાધી શક્યા છે તેવું જ તેમનું સાહિત્ય પ્રગટ્યું છે. પોતાના જીવન દરમિયાન પ. પૂ. બુદ્ધિસાગરે પચ્ચીસ હજાર જેટલા ગ્રંથોનો અભ્યાસ કર્યો હતો. “આગમસાર' નામનો ગ્રંથ એમણે એકસો વાર વાંચ્યો હતો.
માત્ર ચોવીસ વર્ષના સાધુકાળમાં સાધુજીવનના વ્યવહારો સાચવીને અને ધ્યાનપ્રધાન આત્મસાધનાને અખંડિત રાખીને આટલા વિપુલ પ્રમાણમાં સાહિત્યસર્જન કર્યું હોય તેવું ભાગ્યે જ અન્ય કોઈ મળે ! આ ગ્રંથો સંસ્કૃત, હિંદી અને ગુજરાતી એમ મુખ્યત્વે ત્રણ ભાષામાં રચાયા છે, પ્રાકૃત અને અર્ધમાગધી ભાષામાં પણ કેટલીક રચનાઓ થઈ છે.
જૈન સાધુઓમાં “ડાયરી' લેખનનું કાર્ય કરનાર તેઓ સૌપ્રથમ હતા. આ રોજનીશીમાં પૂજ્યશ્રીના હૃદયમાં છુપાયેલા મનોજગતનું અદ્ભુત આલેખન થયું છે. આ રોજનીશીમાં મળે છે એમના અધ્યાત્મ જગતનો સાક્ષાત્કાર.
આ “ડાયરી'માંથી મળે છે એમના જૈન ભારત મહાજ્ઞાનાલય (પુસ્તકાલય) વિશેના પણ અદ્ભુત વિચારો
“આખા આર્યાવર્તમાં એક મોટું લાખો રૂપિયા ખર્ચીને “જ્ઞાનાલય” કરવાની જરૂર છે. ઇંગ્લેન્ડની મોટામાં મોટી લાઇબ્રેરી જેવડું જ્ઞાનાલય બંધાવવામાં આવે અને જૈન ધર્મનાં લખાયેલાં તથા છપાયેલાં દરેક જાતનાં પુસ્તકો રાખવામાં આવે તો જૈન ગ્રંથોની ભક્તિ સારી રીતે કરી એમ કહી શકાય. જૈનોના લાખો રૂપિયા વ્યવસ્થા અને ઉત્તમ પ્રકારની સંકલનના અભાવે અન્ય બાબતોમાં ખર્ચાય છે. પણ એક મોટું જૈન ધર્મ પુસ્તકાલય બનાવવા માટે લાખો રૂપિયા ખર્ચાય તો ભવિષ્યની પ્રજાને મહાન વારસો આપી શકાય. અમદાવાદ, પાલિતાણા, વડોદરા વગેરે મધ્ય સ્થળોમાંથી ગમે તે
87 “આત્મદર્શન' અને “આત્મતત્ત્વદર્શન' ગ્રંથો વિશે
