________________
પ્રત્યેક કડીની અવળવાણીનો ગર્ભિતાર્થ પૂજ્યશ્રીએ વિશદતાથી ઉકેલી આપ્યો છે, એ પણ પાછો એકાધિક અર્થઘટનો આપીને.
પદમાં બુદ્ધિના કથન રૂપે આવતી કડી આ પ્રમાણે છે. સસરો હમારો બાલો ભોળો, સાસુ બાલકુંવારી, પિયુજી હમારો પોઢ્યો પારણીએ, તો મેં હું ઝુલાવનહારી.' (૨)
આચાર્યશ્રીનું પહેલું અર્થઘટન - વ્યવહાર સમ્યક્ત્વ તે સસરો. વ્યવહાર ધર્માચરણા તે સાસુ. નિશ્ચયનયની અપેક્ષાએ આ બંને વ્યવહાર બાળક સમાં, ભોળાં એથી જ સસરાને “બાલભોળો અને સાસુને “બાલકુંવારી” કહી. આ બંને વડે અંતરાત્માની ઉત્પત્તિ તે પુત્ર. એટલે કે બુદ્ધિનો પતિ. બુદ્ધિ આત્મારૂપ પતિને અનેક પરિણામરૂપ પારણામાં ઝુલાવનારી છે.
બીજું અર્થઘટન મિથ્યાત્વ આચરણારૂપ ભોળાં અજ્ઞાત સાસુ-સસરા. પરિણામે પહેલા ગુણસ્થાનકમાં વસતો બહિરાત્મારૂપ પુત્ર તે બુદ્ધિનો સ્વામી. એને બુદ્ધિ પરભાવની પરિણતિરૂપ દોરીથી ઝુલાવે છે.
ત્રીજું અર્થઘટનઃ શુદ્ધ અંતઃકરણવાળા સદ્ગુરુ તે ભોળા, સરળ સસરા. સદ્ગુરુની સત્યભાષી વાણી તે સાસુ. આત્મા તે બુદ્ધિનો પિયુ. બુદ્ધિ પ્રમાદને પારણે પોઢેલા બહિર્ભાવી આત્માને અધ્યવસાયની દોરીથી ઝુલાવે છે.
આનંદઘનજીનાં પદો વિષયની ગહનતા કે અનુભૂતિના ઉદ્ગાર રૂપે જ નોંધપાત્ર છે એમ નથી, અંત્યાનુપ્રાસ, આંતરપ્રાસ, શબ્દાનુપ્રાસ, વર્ણસગાઈ દ્વારા કૃતિનું બહિરંગ પણ સૌંદર્યમંડિત થયું છે. દા. ત.
“ભ્રાત ન તાત ન માત ન જાત ન ગાત ન વાત ન લાગત ગોરી, મેરે સબ દિન દરસન પરસન, તાન સુધારસ પાન પયોરી.”
કોઈ કાવ્યરસિકને પ્રશ્ન થાય કે આચાર્યશ્રી એમના ભાવાર્થલેખનમાં આનંદઘનજીનાં પદોની કાવ્યાત્મકતા- કાવ્યસૌંદર્યની તો વાત જ કરતા નથી. પરંતુ એક વાત સ્પષ્ટ છે કે સૂરિજીને કાવ્યસૌંદર્યનો રસાસ્વાદ કરવાનું અભિપ્રેત જ નથી. એમને તો આનંદઘનજીના પ્રત્યેક ઉદ્ગારનું આધ્યાત્મિક મર્મોદ્ઘાટન કરવાનું જ અપેક્ષિત છે. એ જ આ યોગનિષ્ઠ મહાત્માનો
સૂરિશતાબ્દીનું સંભારણું 0 56
