________________
“અધ્યાત્મગીતા'માંથી પ્રાપ્ત થાય છે, જે વિષયની સ્પષ્ટતા કરી આપે છે.
आत्मनः शुद्धिकार्यार्थ माऽऽत्मज्ञानं तथा क्रिया । उक्ता सद्भिर्विवेकेन, तदध्यात्म विजानीत ।।
અધ્યાત્મગીતા, ગ્લો.૨ અર્થાત્ “પોતાના આત્મસ્વરૂપની પરમશુદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવા માટે ગીતાર્થ પુરુષો એવા તીર્થકરોએ જડચેતનના ભેદના વિવેક વડે આત્મજ્ઞાનનું સ્વરૂપ અને સમ્યફ ક્રિયા દર્શાવી છે તેને અધ્યાત્મ સમજો.”
આ શ્લોકમાં અધ્યાત્મનો અર્થ સ્પષ્ટ છે. બહિરાત્મા, અંતરાત્મા અને પરમાત્માની રીતે જો વિચારીએ તો જડ-પુદ્ગલસ્વરૂપ શરીર, ચેતનમય અંતરાત્મા અને જે ધ્યેય સુધી પહોંચવાનું છે તે પરમાત્મા આ અધ્યાત્મનો માર્ગ દર્શાવતો તળેટીથી શિખર સુધીનો યાત્રાપ્રવાસ છે. આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું, સ્વની અનુભૂતિ કરવી અને તેને જાણવા માટે જરૂરી હોય તેવી ક્રિયાઓ કરવી (અન્યથી બચવું) એ અધ્યાત્મ કહી શકાય.
પૂજ્યશ્રીના સાહિત્યમાં પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપને જાણવા માટેના માર્ગના જે જે નિર્દેશો વ્યક્ત થયેલા છે તેને તેમનાં પુસ્તકોમાં રજૂ થયેલા વિચારો અને વાણી દ્વારા પકડી શકાય ખરા. ક્રમશઃ તેમનાં પુસ્તકોનો પ્રારંભિક કહી શકાય તેવો પરિચય મેળવવાનો પ્રયત્ન અત્રે પ્રસ્તુત છે.
(૧) “અધ્યાત્મવ્યાખ્યાનમાળા' પુસ્તક તેનું નામ સૂચવે છે તે પ્રમાણે અધ્યાત્મને લગતાં વ્યાખ્યાનો ધરાવે છે. વિ. સં. ૧૯૬૪ના શ્રાવણ માસમાં સુદ ૪-૫-૬ (ઈ. સ. ૧૯૦૮) દરમિયાન માણસામાં પૂજ્યશ્રીનાં સવારબપોરનાં વ્યાખ્યાનો અને અન્ય વિદ્વાન વક્તાઓનાં ભાષણો યોજાયેલાં. આ બધાં વ્યાખ્યાનો અને ભાષણો આ પુસ્તકમાં ગ્રંથસ્થ થયાં છે. અજ્ઞાનમાંથી જ્ઞાનના પ્રકાશ તરફ જવાની વાત, પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરવાની વાત દાખલા-દલીલ-દષ્ટાંતો સાથે ફરી ફરીને અહીં રજૂ કરી છે.
અજ્ઞાનમાં ગોથાં ખાનાર માણસને બોધની જરૂર છે. આ બોધ આપનાર હંસરૂપ જ્ઞાની પુરુષ પોતાનો અનુભવ લોકહિતાર્થે રજૂ તો કરે છે. પણ સામાન્ય વ્યક્તિ તો આ વાતોને હસવામાં કાઢી નાખે છે. જો સામાન્ય વ્યક્તિના અજ્ઞાનનું પડળ દૂર થાય તો જ આ અનુભૂતિની વાત તેને સમજાય છે.
સૂરિશતાબ્દીનું સંભારણું 3 38
