Studies In Sanskrit Sahitya Shastra

Author(s): V M Kulkarni
Publisher: B L Institute of Indology

Page 50

Studies in
वामाभिनिवेशित्वमिति । ( 41 ) 'सुलभावमानी हि मदनः' इति तद्विदः । तथा ह्यभिलष्यमाणं वस्तु प्राप्त चेत् कोऽभिलाषः । तेन प्राप्त प्राप्तमपहारितमिव गतं गतं प्राप्तमिवेत्येवं परम्पराक्रमेण वर्धिष्णुरयं कामः परमां प्रीतिं तनोति । न ह्यत्र कण्डूयामिव निवृत्तिः साध्या, अपि तु भोगात्मक सुखमिति रतिहेतुत्वाद् रतिः काम इत्यर्थः । — Kāvyānuśāsana of Hemacandra, p. 108, 11. 16-20. (3) परबचनमिति । परसन्धिवचन' स्वयमङ्गविकारैरभिनयेत् । ननु तत्पश्वचनमयुक्तः कथमभिनयेत् । आह आकाशे शून्ये यानि पुरुषकथितानि दृष्टानि यत्र शून्ये तेन वर्ण्यन्ते वा कश्चित्पश्यत्याकयति च तत्र च तद्वचनं स एवानुवदन् सामाजिकान् बोधयति । यथा “भो वाडव, अले किं ब्रवीदि इत्यादी.... -NS. Ch. XVIII. 109, Vol. II, p. 450, 11. 2-6,
,
38
This passage is nearly correct, nearly because in a few cases the readings are not correct. These readings could be corrected with the help of Hemacandra's Viveka (p. 442):
परवचनमिति । परसम्वन्धि वचन... दृष्टानि यत्र धन्ये तं न पश्यन्त्येकध... यथा रामाभ्युदये 'तापसः - ( आकाशे । ) भोः । वाद्वले क्वावकाशे रामभद्रस्तिष्ठति । किं ब्रवीषि ......
It may be noted that Dr. Raghavan notes the extract from the Viveka as follows: यथा रामान्युदये तापसः (आकाशे) भावाइले (१) का क्वावा राममस्तिष्ठते । किं व १... In the light of the readings in the Abhi-Bha, and the Viveka we must emend । the reading मात्राइले as भोः वाडव, " अंडे
'
(4) राजर्विवश्येत्यनेन प्रख्यातमपि यद्वस्तु ऋषितुल्यानां राज्ञां वंशेन साधुनोचितं नैतदुभयं निबन्धनीयमिति फलतः प्रतिषेधो दर्शितः ।
*****.
NS. XVIII. lo Abhi Bhà Vol. II. p. 412, 11. 1-2
Hemacandra's Viveka (p. 433) which freely uses the Abhi. Bha reads the underlined words as राज्ञां वंशे [न] साधु नोचित... It is clearly the reading required by the context.
(5) विपश्चितचैतदस्मद्गुरुभिः । अस्माभिश्चान्यत्र विन्तीह नातिनिग्यः कृतः ।
-NS. ch. VI, Abhi. Bha. Vol. I, p. 336
The editor adds a foot-note to पत्र भगीताव्याख्यायाम् |
If the editor had given the precise reference it would have enabled the reader to verify it. It is, however, perfectly clear from Abhinava's Lozana commentary on the Divanyaloka that by 'अस्मद्गुरु' and अस्माभियाम्यत्र Abhinava means भट्टतीत and Abhinava's own commentary on महतौत's work काव्यकौतुक:
7 Here the reading is clearly wrong. The reading, as is clear from the Abhi. Bha. passage, ought to be (भो।) वाडव अले
8 Thir extract, drawn from the Ns. ed. (revised, p. 389 ) is quoted in 'Some Old Lost Rama Plays ' (at p. 13)
9 Sri Mahavira Jaina Vidyalaya, Bombay, edition (p. 443).
10 वाडव means a Brahmaṇa.