Studies In Sanskrit Sahitya Shastra

Author(s): V M Kulkarni
Publisher: B L Institute of Indology

Page 54

Studies in
(19) The Abhi. Bhā. (Vol III, p. 51) reads :
परस्परवचनवृत्तयोर्यस्यैवाधिकं (कर्म) सहायबुध्यादीनवलम्बयति स एव तमतिसंधातु वञ्चयितुं समर्थ इति तदिदं कर्माधिबलम् । __The N. D. (p. 79) correctly reads परस्परवञ्च ने प्रवृत्तयोः......अवलम्बयति is obviously wrong and we should read अवलम्बते.
(20) The Abhi. Bhā. (Vol. III, p. 49) reads :
रूप्यमानेन प्रत्यक्षाद्युपलभ्यमानेन रूपस्य व्यापकस्याविनाभाविनो गमनं ज्ञानमनुमान निश्चयात्मकत्वादृहः, उपायायुक्तेरन्यत्वात् ।
The N. D. (p. 74) reads : निश्चयरूपत्वादेव चोहरूपाया युक्तेर्भिद्यते ।
In view of the fact that Yukti is one of the 'añgas' of the Mukha-sandhi and also in view of the reading in the N. D. we should correct the underlined words in the passage from the Abhi. Bha. to:
निश्चयात्मकत्वादूहरूपाया युक्तेरन्यत्वात् । (21) The Abhi. Bhā. (Vol. III, p. 15) reads :
सचेतनानुसन्धाना पताका सिद्धिप्रधानस्योपकारिणी । एवं सुग्रीव-विभीषणप्रभृतिरपि रामादिनोपक्रियमाणे रामादेरामनश्चोपकाराय प्रभवमाने प्रसिद्धिप्राशस्त्ये सम्पादयतीति ।
The N. D. (p. 39) reads :
सा प्रसिद्धिप्राशस्त्यहेतुत्वात् पताकेर पताका । सुग्रीवबिभीषणादिहि रामादिनोपक्रियमाणो रामादेरात्मनश्चोपकाराय. भवन् रामादेः प्रसिद्धि प्राशस्त्यं च सम्पादयति ।
In the light of this passage the words underlined in the Abhi. Bhā. passage should be corrected to रामादिनोपक्रियमाणो and [प्र] भवन् .
(22) The Abhi. Bha. (Vol. II, p. 447) reads :
अपिशब्दोऽतिक्रमः । Hemacandra (p. 441) correctly reads अपिशब्दो भिन्नक्रमः | It is, however, possible to defend the reading अतिक्रम:.
(23) The Abhi. Bhā. (Vol. II, p. 444) reads :
व्यायोगस्तु डिमस्यैव शेषभूतो, दिव्यनायकाभावात् केवलमत्रोदात्तस्य राजादेः नायकता, अपि त्वमात्यसेनापतिप्रभृतेर्दीप्तरसस्य, अत एवाह प्रख्यातनायकेति उदात्तग्रहणमपाकर्तव्यमित्यर्थः।।
The drift of the passage clearly suggests that the original reading must have been राजादेन नायकता and Hemacandra's reading (p. 440) corroborates our guess. (24) The Abhi. Bhā. (Vol. II, p. 437) reads:
अत्र यत्र तावत्येव समापन्नं व्यङ्क इत्युक्तम् । अर्थत्रयं च कपटविद्रवशृङ्गाराः प्रत्येकं त्रिविधा...... । Hemacandra (p. 437) correctly reads : अर्थत्रयस्य तावत्येव समापना व्यङ्क इत्युक्तम् ।