Studies In Sanskrit Sahitya Shastra

Author(s): V M Kulkarni
Publisher: B L Institute of Indology

Page 81

Sanskrit Sahityalāstra
read iṣṭajanasyānukṛtiḥ then it would have been a perfect reading for in the definition of Lilā (NS XXII. 14 ) itself Bharata says :
वागङ्गालङ्कारः शिष्टेः प्रीतिप्रयोजितैर्मधुरैः ।
इष्टजनस्यानुकृतिर्लीला शेवा प्रयोगज्ञः ॥
23 विप्रलम्भ इति । विप्रलम्भो विडम्बनं प्रसिद्धमिह तूपचारात्तदीय फलं विरहात्मकं गृह्यते । तेन हिं परस्पर' रतिमतोरन विडम्बनमस्ति । तेन विरहेण कृतः सुष्टुतमां पोषित इत्यर्थः ।
KLV, p. 313, 11. 26–28. This passage when compared to the A. Bh. (p. 308, II. 2-4) presents better readings. (They are shown in bold types in this passage.)
24 नन्वेकः स्थायीति का भूविता इत्याह- परमेदाश्र इति ।
–KLV p. 314 1. 11-12 This quotation supports the Editor's emendation of the readings काष्ठ to (कास्य) भूयिष्ठता (p. 31512 ).
25 चिकुष्ट इति विकुष्टः अवणकटुः । उपपात इति । उपपातः पुत्रादिमरणम् ।
—KLV, p. 314, || 17-18 The A. Bh., however, reads vikritam Sravanakata (p. 316, 1-2); and upaghato' gnyadimaranam (p. 318, 1. 5). The editor notes the variant reading : ma. bha. atrādikama (for agnyadima). This variant reading suggests that the reading found in the KLV ( putrādi) must have been the original reading in the MS of the A Bh. that was before the KLV.
26 ताडनं... भेदनं परस्पर मित्रादिवियोजनं भावे ण्यतौ प्रहरणा नाम समन्ताद्वरणम् सम्प्रहारेण रुधिराकर्षणमिति विग्रहः ।
(9
-KLV, p. 314 (last line), p. 315 (first two lines).
The reading in the A. Bh. (p. 320, last line): 'bhave nyadantau is incorrect. So too the reading of the KLV 'bhave nyatau'. The correct reading should be bhave lyuḍantau. 27 लोकोत्तरानन्दघनम् इति । एतदेकं हृदयस्य विशेषणम् ।
—KLV, p. 315, I. 23.
The text of the A. Bh. (p. 341, 1. 3) however reads : लोकोत्तरानन्दानय (न्दाय )नं तथाविधं हृदयं विधत इति । Dr. Raghavan reads:
लोकोत्तरानन्दानयनं तथाविधहृदयं विधत्त इति ।
-The Number of Rasas, p. 117 Apparently the reading, preserved in the KLV, seems to be the original one. Incidentally, I may note that the A. Bh. text helps us to correct the wrong readings found in the KLV. Some of them are pointed below:
1
KLV
तथा प्रति इति अस्येयमिति यो न संबन्धप्रतीत्युपादहेतवः [१]
- p. 305, 11. 21-22
A. Bh. ( Vol. 1)
अथ सामाजिकस्य तथा प्रतीतियोग्याः क्रियन्त इत्येतदेवानुसन्धानमुच्यते ...
-P. 275, 11. 11-12