________________
૧૫
ગુણસ્થાનકમાં નવ દ્વાર સર્વઘાતી સ્પર્ધકો ઉદયમાં હોવાથી ઔદયિક છે. છતાં, મૂળમાં મિથ્યા ની મંદતા હોવાથી કથંચિત્ ક્ષાયોપથમિક કહી શકાય છે.) * ૪ થે – ઔદયિક.. (દર્શનમોહનીયના ઉપશમાદિ ૩ હોવા છતાં અપ્રત્યાખ્યાનાવરણનો ઉદય હોવાના કારણે અવિરતિ હોવાથી ઔદ ભાવ કહેવાય છે. અહીં ઔદયિક ભાવ સમ્યા મોહનીયના ઉદયના કારણે કહેવાની અપેક્ષા ન હોવાથી ક્ષાયિકઔપ સમ્યકત્વીને પણ ઔદયિક ભાવ કહેવામાં કોઈ દોષ નથી. સમ્યા મોહનીયના ઉદયથી નથી સમ્યક્ત્વ કે નથી અવિરતિ. માત્ર સમ્યના અતિચાર લાગે છે. તેથી એના ઉદયની વિવેક્ષા નથી. ટૂંકમાં, અવિરતિને નજરમાં લઈએ તો અપ્રત્યાનો ઉદય હોવાથી ઔદયિકભાવ.. સમ્યક્ત્વને નજરમાં લઈએ તો . દર્શનમોહનીયના ઉપદમાદિ હોવાથી ઔપશમિકાદિભાવ જાણવા જોઈએ.) * ૫ થી ૧૦- ક્ષાયોપથમિક... ૮૯/૧૦ ગુણઠાણાઓમાં મોહનીયનો સર્વથા ક્ષય કે ઉપશમ ન હોવાથી અને તેથી કષાયનો ઉદય ચાલુ હોવાથી ક્ષાયોપથમિક ભાવ જ જાણવો, ક્ષાયિક કે ઔપશમિક નહીં... પણ ભાવિનો ઉપચાર કરીએ તો ૮૯/૧૦માં ક્ષાયિક કે ઔપથમિક ભાવ કહી શકાય. * ૧૧ મે – પરામિક. * ૧૨/૧૩/૧૪ મે – ક્ષાયિક.
(જો કે ૫ થી ૧૪ ગુણઠાણે કર્મનો ઉદય ચાલુ જ હોવાથી ઔદયિકભાવ કહી શકાય છે. છતાં તે તે દરેક ગુણઠાણાના વ્યપદેશમાં ઔદયિકભાવ કારણરૂપ ન હોવાથી ઔદયિકભાવ કહેવાતો નથી.)
અન્ય રીતે ભાવ - ભાવ એટલે વસ્તુનો પરિણામ. દરેક ભાવો તે તે દ્રવ્યના પરિણામ સ્વરૂપ હોવાથી પારિણામિકભાવમાં જ સમાવેશ પામી જાય છે. છતાં કર્મની ઉપાધિના કારણે ઔદયિકાદિ ૪ ભાવો કહેવાય છે. કર્મના ઉદય, ક્ષયોપશમ, ઉપશમ અને ક્ષયથી થતાં આત્મપરિણામો ક્રમશઃ ઔદયિક, લાયોપથમિક, ઔપશમિક અને ક્ષાયિકભાવ કહેવાય છે. કર્મોદયથી પુગલમાં થતા પરિણામને પણ ઔદયિક ભાવ કહેવાય છે. જે ભાવો કર્મના ઉદયાદિ ૪ ના કારણે થયા ન હોય તેવા છએ દ્રવ્યના સર્વ પરિણામોનો પારિણામિક ભાવમાં સમાવેશ થાય છે. માટે પારિણામિક ભાવના પણ સાદિ-અનાદિ એમ બે પ્રકાર જાણવા.
