________________
૧૪૧
સિદ્ધિગતિ | લાલ |
કર્મક્ષયથી થયેલો આત્માનો જે પરિણામ તે ક્ષાયિકભાવ.. અને આત્માનો દ્રવ્યાદિ રૂપ જે પરિણામ તે પારિણામિક ભાવ.
ચલાળા જ પ્રતિપદ્યમાન - અલ્પ, પૂર્વ પ્રતિપન્ન - A
અસ્પૃશદ્ગતિ - ગતિશીલ દ્રવ્યો બે છે (૧) જીવ અને (૨) પુદ્ગલ. સર્વપુદ્ગલો સ્પર્શયુક્ત હોવાથી એની ગતિ સ્પૃશદ્ગતિ જ હોય છે. સંસારી સર્વ જીવો શરીરથી કથંચિત્ અભિન્ન હોવાના કારણે સ્પર્શયુક્ત હોય છે. એટલે એમની ગતિ પણ સ્પૃશદ્ગતિ હોય છે. સર્વકર્મનો ક્ષય કરી, શરીરને અહીં જ છોડીને મુક્તાત્મા જે એક સમયની ગતિ કરે છે એ અસ્પૃશદ્ગતિ હોય છે, કારણ કે એ વખતે શુદ્ધ આત્મા સ્પર્શશૂન્ય હોય છે. સ્પર્શશુન્ય દ્રવ્યની આ સિવાય બીજી કોઈ ગતિ હોતી નથી. સૂક્ષ્મજીવ કે પુદ્ગલ એક સમયમાં ૧૪ રાજની ગતિ કરે છે. પણ એ દ્રવ્ય સ્પર્શયુક્ત હોવાથી એ સ્પશૂદ્ગતિ જ કહેવાય છે. ૧૪ રાજના આકાશ પ્રદેશો ઓળંગાયા વિના આ ગતિ થતી નથી એ જાણવું. આ આકાશ પ્રદેશો ક્રમશઃ જ ઓળંગાય છે. પણ કાળની દૃષ્ટિએ એક આકાશપ્રદેશ કે અસંખ્ય આકાશપ્રદેશની ગતિ કરવી હોય તો પણ જઘન્યકાળ ૧ સમય લાગે જ છે. એનાથી અલ્પકાળમાં કોઈ જ ગતિ થઈ શકતી નથી. એટલે કાળની અપેક્ષાએ સમયનો વિભાગ થઈ શકતો નથી. કેવળજ્ઞાની પણ કરી શકતા નથી. પણ એક સમયમાં ૧૪ રાજના આકાશપ્રદેશો ક્રમશઃ ઓળંગાતા હોવાથી ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ એક સમયનો વિભાગ થઈ શકે છે. જેમ ૧ પૈસાના ૧૦ ચણા કે ૧૦ સીંગદાણા મળતા હોય.. છતાં ૧ ચણો ખરીદવા માટે પણ ૧ પૈસો તો ચૂકવવો જ પડે છે. એટલે કે ૧/૧૦ પૈસા આપવા-લેવાના હોતા નથી. કારણ કે નાણાંની અપેક્ષાએ પૈસો એ અવિભાજ્ય નાણું હોવાથી એના વિભાગ થઈ શકતા નથી. પણ જો કોઈ એક પૈસો આપીને પ ચણા અને ૫ સીંગ ખરીદે તો એવો વ્યવહાર કરી શકે છે કે અડધા પૈસાના ચણા ને અડધા પૈસાની સીંગ ખરીદી.. અર્થાત્ સીંગ-ચણાની અપેક્ષાએ પૈસાના વિભાગ થઈ શકે છે. એમ જીવ કે પુગલે એક આકાશપ્રદેશની પણ ગતિ કરવી હોય તો ૧ સમય લાગી જ જાય છે. એક સમયમાં ૧૪ રાજ જઈ શકતો હોવા માત્રથી ૧ આકાશપ્રદેશ જવા માટે ૧
