________________
દેવગતિ માર્ગણા
૩૯ એટલે અનુયોગ દ્વાર મૂળ-વૃત્તિ તથા પન્નવણામાં જે ભાજક તરીકે ૨૫૬ સૂચિ અંગુલનો વર્ગ કહ્યો છે એ સંગત ઠરે છે. પ્રકરણકારોએ ભાજક તરીકે વર્ગ ન કહેતા ૨૫૬ સૂચિઅંગુલ જ કહ્યા છે. એટલે કે એ ભાજક અસંખ્યગુણ નાનો છે. તેથી દેવોની સંખ્યા અસંખ્યગુણ થાય. એટલે એક એક દેવને રહેવા માટે અસંખ્યાતમા ભાગનું જ ક્ષેત્ર મળે, અર્થાત્ એક ચોરસ હાથના અસંખ્યાતમાં ભાગ જેટલું જ ક્ષેત્ર મળે જે સંગત નથી. પણ પ્રકરણકારોએ આ જ ભાજક કહ્યો છે અને ૨૫૬ સૂચિ અંગુલના વર્ગનો તો ઉલ્લેખ પણ કર્યો નથી એ જાણવું. * વ્યંતર – પ્રકરણકાર - પ્રતર - સંખ્યાતા સો સૂચિયોજન
અનુયોગદ્વાર - પ્રતર - સંખ્યાતા સો સૂચિયોજન * ભવનપતિ - પન્નવણા, અનુયોગ દ્વાર - અંગુલનું ૧૯ વર્ગમૂળ x ત્રીજું વર્ગમૂળ... આટલી સૂચિ શ્રેણિના આકાશ પ્રદેશો પ્રમાણ પંચસંગ્રહ તથા લોકપ્રકાશમાં અંગુલનું નવું વર્ગમૂળ x બીજું વર્ગમૂળ કહ્યું છે. જીવસમાસમાં અંગુલ X એનું પ્રથમ વર્ગમૂળ કહ્યું છે. ભવનપતિ અને ૧લી નરકના જીવો માટે નીચે પ્રમાણે મતાંતરો મળે છે.
ગ્રન્થ
૧લી નરક
ભવનપતિ પન્વણા અનયોગ દ્વાર ૧લું વર્ગમૂળ x બીજું વર્ગમૂળ ૧લું વર્ગમૂળ x ત્રીજું વર્ગમૂળ જીવસમાસ ૧લું વર્ગમૂળ x બીજું વર્ગમૂળ અંગુલ - ૧૯ વર્ગમૂળ પંચસંગ્રહ
અંગુલ x ૧૯ વર્ગમૂળ |૧લું વર્ગમૂળ x બીજું વર્ગમૂળ લોકપ્રકાશ |૧૯ વર્ગમૂળ x ત્રીજું વર્ગમૂળ |૧લું વર્ગમૂળ x બીજું વર્ગમૂળ
બધા ગ્રંથોમાં સૌધર્મદેવો માટે બીજું વર્ગમૂળ x ત્રીજું વર્ગમૂળ એમ એક જ મત છે એ જાણવું.
(૧લી નરક અને ભવનપતિ અંગેના વિવિધ મતોનો વિચાર કરીએ તો જણાય છે કે પન્નવણા – અનુયોગદ્વાર તથા પંચસંગ્રહના મતે ૧લી નરકના જીવો કરતાં ભવનપતિના જીવો અસંખ્યાતમાં ભાગે છે જ્યારે જીવસમાસના મતે એ અસંખ્ય ગુણ છે. એટલે જીવસમાસનો મત યુક્તિસંગત લાગે છે. લોકપ્રકાશમાં જે મત દર્શાવ્યો છે એ પન્નવણાથી બિલકુલ વિપરીત હોવાથી એ મતે નરક કરતાં ભવનપતિ અસંખ્ય ગુણ થાય છે. પણ લોકપ્રકાશમાં જીવસમાસનો મત લીધો નથી. તેથી એ પાઠ આગમોને અનુસરીને – પન્નવણાને અનુસરીને જ હોવો
