________________
૯૦
સત્પદાદિપ્રરૂપણા
એટલે તેઓના મતે ઉ૫૨ જણાવ્યા મુજબનો ભાગ મન્થાન સમયે બાકી રહેતો નથી. પણ તથા લોકસ્વભાવે જ ઘનવાતનું વલય ત્રીજા સમયે પૂરાતું નથી. અને ૪થા સમયે પૂરાય છે. તેઓએ આખા લોકની ફરતે ઘનવાતનું વલય માન્યું છે.)
વિગ્રહગતિ - સામાન્યથી જીવ અને પુદ્ગલ સમશ્રેણિમાં ગતિ કરે છે. એટલે મૃત્યુસ્થાનથી પરભવની ઉત્પત્તિનું સ્થાન સમશ્રેણિમાં હોય તો જીવ એક જ સમયમાં એ બે સ્થાન વચ્ચે જેટલું પણ અંતર હોય (ચાહે એક આકાશપ્રદેશનું હોય કે ૧૪ રાજનું હોય તે બધું) એક જ સમયમાં પસાર કરી પરભવના ઉત્પત્તિસ્થાને ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. ધારો કે પૂર્વભવનો ચરમ સમય ૧૦૦મો સમય છે. તો ૧૦૧માં સમયે એ સમશ્રેણિમાં આવેલા વિવક્ષિત સ્થળે ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. આને જુગતિ કહે છે.
પણ જો જીવને વિશ્રેણિમાં ઉત્પન્ન થવાનું હોય તો એ એક સમયમાં ઉત્પન્ન થઈ શકતો નથી, કારણ કે એની ગતિ તો સમશ્રેણિમાં જ થતી હોવાના કા૨ણે એને કાટખૂણે વળાંક લેવા પડતા હોય છે. આ વળાંક લેવાને વિગ્રહ અથવા વક્ર કહે છે. આવા જેટલા વિગ્રહ આવે એટલા સમય વધારે લાગે છે. મૂળ સ્થાન અને ઉત્પત્તિસ્થાનના સ્થાનની અપેક્ષાએ આવા ૧-૨-૩ કે ૪ વિગ્રહ કરવા પડે છે ને તેથી જીવને ઉત્પન્ન થવા માટે ક્રમશઃ ૨, ૩, ૪ કે ૫ સમયો લાગે છે. આ વાતને જરા વિસ્તારથી સમજીએ.
અધોલોકમાં જ્યાં લોકનો વ્યાસ ૩ રાજ છે એવા સ્થાન પર લોકનો આડછેદ કરી એ આડછેદને જોવામાં આવે તો નીચેનું દૃશ્ય દેખાય.
ચિત્ર નં.૨
દિશા
વિદિશા
આમાં બહારનું વર્તુળ એ આખી એક પ્રતર છે જેનો વ્યાસ ૩ રાજ છે. અંદરનું વર્તુળ એ ત્રસનાડી છે જેનો વ્યાસ ૧ રાજ છે. મધ્યલોકમાં જ્યાં લોકનો વ્યાસ એક રાજ જેટલો જ છે ત્યાં આ બંને વર્તુળ અલગ-અલગ ન રહેતા એક જ થઈ જશે. એ જ રીતે ઉ૫૨ લોકાન્તે ૧ રાજ વ્યાસ છે ત્યાં પણ એક જ વર્તુળ જાણવું. આ સિવાય અન્યત્ર સર્વત્ર આવા બે વર્તુળો જાણવા. એમાં ત્રસનાડીને પૂર્વ-પશ્ચિમ, ઉત્તર-દક્ષિણ સમશ્રેણિમાં જે બે પટ્ટા બતાવ્યા છે એને આપણે દિશા
