________________
૧૩૦
સત્પદાદિપ્રરૂપણા સાયોપથમિક સમ્યકત્વ - ક્ષાયોપ, સમ્યક્ત્વને મોહનીયની સામાન્યથી ૨૮ કે ૨૪ની સત્તા હોય છે. આ સમ્ય. ચારે ગતિમાં હોય છે. એમાં ૪ અનંતા મિથ્યાત્વ અને મિશ્રનો રસોદય હોતો નથી. માત્ર પ્રદેશોદય હોય છે. ઉદયનિષેકમાં રહેલા મિથ્યા- મિશ્રના દલિકો સભ્ય મોહનીયનો જેટલો રસ ઉદયમાં હોય એટલા રસવાળા થઈને સમ્યા મોહનીય રૂપે ઉદયમાં આવે છે. (૧). આ ક્ષય કહેવાય છે.
(૨) ઉદયાવલિકાની ઉપર રહેલા મિથ્યાત્વ અને મિશ્રના દલિકો સ્વ સ્વરૂપે ઉદીરણા દ્વારા ઉદયમાં ન આવી જાય એ રીતે દબાવેલા હોય છે. આ ઉપશમ કહેવાય છે.
(૩) સમ્યકત્વ મોહનીયનો અમુક માત્રા સુધીનો રસ ઉદયમાં હોય છે. આ ઔદયિક ભાવ છે. પણ ઉપરનો જેટલો રસ ઉદયમાં નથી હોતો એટલા અંશે ક્ષયોપશમ કહેવાય છે. આ ક્ષયોપટ તથા (૧) + (૨)થી થયેલ ક્ષયોપ૦... આ બધાનો ભેગો પરિણામ એ ક્ષાયોપ, સમ્ય કહેવાય છે. (૩)માં ઉદયપ્રાપ્ત રસ જેટલો ઘટે એટલું સમ્ય, નિર્મળ થાય છે ને એ રસ જેટલો વધે એટલું સમ્યક મલિન થાય છે.
- શ્રેણિ માટેનું ઉપશમ સમ્ય, ક્ષાયોપ, સમ્યમાંથી પ્રાપ્ત થાય છે. એ માટે ૩ કરણ કરે છે. એમાં અનિવૃત્તિકરણે અંતરકરણ કરે છે. એમાં મિથ્યા મિશ્રની પ્રથમ સ્થિતિ ૧ આવલિકા, જ્યારે સમ્યની અંતર્મુ કરે છે. અંતરમાં પ્રવેશે ત્યારથી ઉપરોક્ત ૩ વાતોમાંથી પ્રથમ વાત હોતી નથી.
ક્ષાયિક પામનારને પણ માત્ર સમ્યક્ત્વની સત્તા રહે ત્યારે પણ ક્ષાયોપથમિક સમ્યત્વી જ કહેવાય છે. એ વખતે માત્ર ત્રીજી વાત જ લાગુ પડતી હોય છે.
ક્ષાયોપશમિક સમ્યક્ત્વ ૪ થી ૭ ગુણઠાણે હોય છે. ક્ષાયોપ, સમ્યક્ત્વી પડીને જો મિથ્યાત્વે જાય તો સમ્યમોહનીય અને મિશ્ર મોહ ને ઉવેલીને મિથ્યાત્વ રૂપ બનાવવા માંડે છે. કુલ Pla કાળમાં પાછો ૨૬ની સત્તાવાળો થઈ જાય છે.
એક જીવ ક્ષાયોપ, સમ્ય, આખા ભવચક્રમાં અસંત વાર પામી શકે છે.
મિશ્રદ્ભષ્ટિ : સમ્યા મોહ અને મિથ્યા મોહની વચમાં રહેલા સ્પદ્ધકોને મિશ્રમોહનીય કહે છે. આ સ્પર્બેકો સર્વઘાતી રસવાળા દ્રિસ્થાનિક હોય છે. આ ના ઉદયે ત્રીજું ગુણઠાણું આવે છે. મિથ્યા ના તીવ્ર રસવાળા સ્પદ્ધકો સમ્યક્ત્વની હાજરીમાં જ મંદ રસવાળા બની મિશ્ર મોહ રૂપે પરિણમતા હોવાથી સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ પૂર્વે આ ગુણ પામી શકાતું નથી. છઠ્ઠા-પાંચમાં-ચોથા અને પહેલા ગુણથી ત્રીજે આવી શકાય છે. ત્રીજેથી માત્ર પહેલ કે ચોથે જઈ શકાય છે. અહીં મિશ્રમોહ નો સર્વઘાતી રસોદય હોવાથી ઔદયિકભાવ કહેવાય છે.
સાસ્વાદન - અહીં દર્શનમોહનીયનો ઉદય ન હોવાથી સમ્યક્ત્વ આવરાયેલું ન હોવાના કારણે સમ્યકત્વ કહેવાય છે. છતાં અનંતાનુ નો ઉદય હોવાથી ઊલટી
