________________
સમ્યક્તવમાર્ગના
૧૨૯ દેશોપશમના બતાવવી જોઈએ. પણ ૨પની બતાવી છે. બીજું અનંતાનુબંધીના જઘન્ય રસસંક્રમ તરીકે જો -યમ ઉપશમ સમ્યકત્વ વખતે અનંતાનુબંધીની ઉપશમના માનવાની હોય તો અનિવૃત્તિકરણના છેલ્લા સમયે બાંધેલું જે દલિક સમયોન બે આવલિકા કાળમાં ઉપશમાવે છે અને સંક્રમાવે છે તેના ચરમ સમયે પુરુષવેદ અને સંજ્વલન ત્રણના ન્યાયથી જઘન્ય રસસંક્રમ આવે. પરંતુ અનંતાનુબંધી વિસંયોજના કરીને મિથ્યાત્વે ગયેલાને પ્રથમ સમયે બાંધીને આવલિકા બાદ પ્રથમ સમયે સંક્રમાવતા જઘન્ય રસસંક્રમ જે બતાવ્યો છે તે સૂચવે છે કે પ્રથમ ઉપશમ સમ્યકત્વમાં અનંતાનુબંધીનો ઉપશમ નથી.
ભાયિક સમ્યક્ત મનુષ્યમાં પમાય છે. પ્રારંભિક મનુષ્ય હોય છે. પ્રથમ અનંતાનુબંધીની વિસંયોજના કરવી પડે છે. તે અનંતાનુબંધીની વિસંયોજના ચારે ગતિમાં થાય છે. સાતમી નરકથી માંડીને અનુત્તર સુધી વિસંયોજન થાય છે. પરંતુ દર્શન ત્રિકની ક્ષપણા પ્રથમ સંઘયણી મનુષ્ય કેવલીકાળમાં કરે છે. એ આઠ વર્ષથી પૂર્વકોટિના આયુષ્યવાળો હોય. આવા મનુષ્યનું યુગલિક ક્ષેત્રમાં સંહરણ થાય તો પણ ક્ષપણા કરી શકે છે. મિથ્યાત્વ અને મિશ્ર મોહનીય મનુષ્યપણામાં જ સંપૂર્ણ ખપાવે છે. સમકિત મોહનીય લગભગ ખપ્યા પછી અંતર્મુ, બાકી હોય ત્યારે જીવ કાળ કરીને વૈમાનિક દેવ, યુગલિક તિર્યંચ- મનુષ્ય, ૧લી નરક અને મતાંતરે પહેલી ત્રણ નરક સુધી જઈને ત્યાં ભોગવીને ક્ષાયિક સમકિત પામે છે. તેથી આટલી જગ્યાએ મોહનીયની ૨૨ની સત્તા મળે. આ સમ્યક્ત્વ ક્ષયોપશમ સમ્યક કહેવાવા છતાં કૃતકરણ ક્ષયોપશમ સમ્યક્ત્વ કહેવાય. ત્યારબાદ અંતર્મુ કાળમાં અવશિષ્ટ સમ્યમોહનીય ખપાવીને અવશ્ય ક્ષાયિક સમકિત પામે.
સાયિક સમકિત પામનાર જો આયુષ્ય ન બાંધ્યું હોય કે સામાન્યથી ક્ષાયિક સમકિત પામીને અંતર્મુમાં લપકશ્રેણિ માંડે છે. પરંતુ જો જિનનામકર્મ નિકાચિત કર્યું હોય તો આયુષ્ય બાંધ્યું ન હોવા છતાં ક્ષપકશ્રેણિ માંડી શકે નહીં, એટલે કે સાતનો ક્ષય કરીને અટકવું જ પડે. તેથી ક્ષાયિક સમકિતીને ત્રીજા ભવમાં દેશોના પૂર્વકોટિ કાળ ઘટી શકે છે અને ક્ષાયિક સમકિતી પ્રથમ ભાવમાં ૪, ૫, ૬ ગુણઠાણે આયુષ્યબંધ પણ કરે છે. ક્ષાયિક સમ્યકત્વીને મુખ્યતયા તભવે મોક્ષ, દેવભવનું આયુ હોય તો ત્રણ ભવે મોક્ષ, અને યુગલિક આયુ હોય તો ચાર ભવે મોક્ષ થાય છે. અપવાદ તરીકે દુષ્પસહ સૂરિની જેમ વચ્ચે ત્રીજા ભવમાં સામગ્રીના અભાવથી મોક્ષ ન થાય તો પાંચ ભવ થાય. બે ભવ કોઈને થતા નથી.
સાયિક સમ્યકત્વની વિશુદ્ધિ સમ્યકત્વની અપેક્ષાએ એકસરખી છે, કષાય - નોકષાયની અપેક્ષાએ વધ-ઘટ હોય છે. એ રીતે ઉપશમ સમ્યકત્વમાં પણ જાણવું.
