________________
સત્પદાદિપ્રરૂપણા
૧૨૨ કેવળદર્શન : A. અચક્ષુદર્શન : A
લેહ્યા માણા
| સCEાણપણા લેશ્યા રે પ્રકારે - દ્રવ્ય..ભાવ..
જે મતે દેવ-નરકમાં દ્રવ્યલેશ્યા અવસ્થિત અને ભાવલેશ્યા પરાવર્તમાન માની છે. તે મને સાતમી નરકમાંય ભાવથી શુકુલલેશ્યા આવી શકે છે. બીજા મતે ભાવલેશ્યા પણ અવસ્થિત છે. ફક્ત તે વિશુદ્ધ અને સંકિલષ્ટ બને છે. પૂ. હરિભદ્રસૂરિ મના અને પાછળના પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતોના મતે દ્રવ્યલેશ્યા અવસ્થિત છે. જ્યારે મૂળગ્રન્થો વગેરેમાં કે જ્યાં દેવ-નારકને વેશ્યાનો દીર્ઘકાળ બતાવ્યો છે, ત્યાં દ્રવ્યભાવ એવો ભેદ પાડયો નથી. વળી, અશુભ ૩ લેગ્યામાં પણ આવશ્યક ચૂર્ણિમાં સમ્યક્ત્વ અને શ્રુતસામાની પ્રાપ્તિ માની છે... તેથી આપણે ત્યાં અર્થથી ૨ મત છે.
दव्वलेसं पडुच्च छसु लेसासु चत्तारि वि सामाइया दुविहा वि होज्जा । भावलेसं पडुच्च छहिं लेसाहि चउहिं सामाइएहिं पुव्वपडिवण्णओ होज्जा, पडिवज्जमाणयं पडुच्च चत्तारि वि सुक्कलेसाए होज्जा।
अहवा पुवपडिवण्णगं पडुच्च सव्वासु वि लेसासु होज्जा चउरो वि पडिवज्जमाणयं पडुच्च संमत्तसुयाइं सव्वासु, तेउपम्हसुक्काइसु चरित्तं, चरित्ताचरित्तं च पडिवज्जति ।
પખંડાગમ - વગેરેમાં દ્રવ્યભાવલેશ્યાના ભેદ પાડયા વિના એક જ પ્રરૂપણા કરેલી છે. વળી, જે મતે ભાવલેશ્યા નિયત છે. તે મતે તે સંકિલષ્ટ અને વિશુદ્ધ બને છે. પણ, અમુક ભૂમિકા સુધી તે સંકિલષ્ટ કે વિશુદ્ધ બની શકે છે, સર્વથા નહીં. અને તેથી એ બદલાઈ પણ જતી નથી. હાલમાં ભાવલેશ્યા અવસ્થિત હોવાનો મત પ્રચલિત નથી. છતાં હોય તો અવસ્થિત ભાવલેશ્યા દેવ-નારકને હોય. મનુ -તિર્યંચને પરાવર્તમાન હોય. ફક્ત સયોગી કેવલીને જેમ દ્રવ્યથી શુકુલ વેશ્યા અવસ્થિત છે. તેમ યોગ્યતારૂપે ભાવથી પણ તે અવસ્થિત હોવી જોઈએ..
દ્રવ્યલેશ્યાને કેટલાક શરીરના વર્ણ રૂપ પણ માને છે. પ્રત્યેક વેશ્યાના અસંખ્ય સ્થાનો છે. એનું સ્વરૂપ પન્નવણા,ઉત્તરા. લેશ્યાપદ, શતકચૂર્ણિ-ટીપ્પણ તથા પખંડાગમમાં બતાવેલું છે.
મનુ, તિર્યંચને લેશ્યા અન્તર્મુહૂર્ત પરાવર્તનશીલ હોય છે..
