________________
સત્પદાદિપ્રરૂપણા
છેદોપ સામા પછી હોય તે હકીકત છે. છતાં સામાયિક સિવાય છેદોપ બતાવ્યું છે તે હકીકત છે. તે વિવક્ષાવિશેષ છે. તેથી અનુમાન થાય કે જેઓ વડીદીક્ષાપૂર્વક નિરતિચાર છેદોપ પામે છે તેમને સામાની વિવક્ષા કરી હોય અને જેમનો દોષસેવનના કારણે પર્યાય છેદ કરી ફરીથી વડીદિક્ષા કરી હોય તેમની અપેક્ષાએ સામાની વિવક્ષા ન પણ કરી હોય એમ બને.
દર્શન માર્ગણા
૧૧૮
सत्पधपउपशा
ચાર ભેદ :
ચક્ષુ, અચક્ષુ, અવધિ અને કેવળદર્શન. એક જીવમાં ત્રણ માર્ગણા હોવા છતાં પૃથક્ વિવક્ષા ક૨ી પ્રરૂપણ સમજવું.
ચાર ઇન્દ્રિય અને મનના ક્ષયોપશમથી થતું સામાન્ય જ્ઞાન ચક્ષુરિન્દ્રિયથી થતો સામાન્ય બોધ.
અચક્ષુદર્શન :
ચક્ષુદર્શન :
અવધિદર્શન અવધિ દર્શનાવરણના ક્ષયોપશમથી થતો સામાન્ય બોધ.
:
આ ત્રણ ક્ષયોપશમ ભાવની માર્ગણા છે. અને કેવળદર્શન એ ક્ષાયિક ભાવની માર્ગણા છે. એકેન્દ્રિયને એક મતે પાંચે ઇન્દ્રિયનો ક્ષયોપશમ હોવા છતાં દ્રવ્યેન્દ્રિય (દ્રવ્યચક્ષુ) ન હોવાથી ચક્ષુદર્શન મનાતું નથી. એમ જેને જેટલી ઇન્દ્રિય હોય તેને તેટલાં દર્શન માનવાં.
બીજા મતે એકેન્દ્રિયને સ્પર્શનેન્દ્રિયનો ક્ષયોપશમ હોય છે. બાકીની ૪ ઇન્દ્રિય અને નોઇન્દ્રિયનો સર્વઘાતી ઉદય હોય છે. બેઇન્દ્રિયને બે ઇન્દ્રિયનો ક્ષયોપશમ હોય છે. બાકીનાનો સર્વઘાતી ઉદય હોય છે. એ જ રીતે જેને જેટલી દ્રવ્યેન્દ્રિયની યોગ્યતા હોય તેટલો ક્ષયોપશમ હોય છે, બાકીનાનો ઉદય. લબ્ધિઅપર્યાપ્ત એકે વગેરેને અચક્ષુદર્શનાવરણનો ક્ષયોપશમ હોય છે. અપર્યા ચરિન્દ્રિય વગેરેને ચક્ષુદર્શનાવરણનો પણ ક્ષયોપશમ હોય છે. છતાં ઉપયોગ નથી હોતો. અધિદર્શનાવરણનો ક્ષયોપશમ લબ્ધિઅપર્યાપ્તને હોતો નથી. કરણઅપર્યાપ્તને ક્ષયોપશમ હોય તો પણ ઉપયોગ હોતો નથી. જેને જેનો ક્ષયોપશમ હોય તેને તેનો સર્વઘાતી ઉદય ન હોય. અધિદર્શનાવરણનો ક્ષયોપશમ મિથ્યાવૃષ્ટિ જીવોને હોવા છતાં કાર્મગ્રંથિકો અવધિદર્શન માનતા નથી. કારણ કે વિભંગજ્ઞાન તુચ્છ, અલ્પ અને સાધારણ હોવાથી સામાન્યબોધાત્મક અવધિદર્શન જેવું હોવાના કારણે અન્ય સ્વતન્ત્ર અવધિદર્શન ગણાતું નથી. વાસ્તવમાં વિભંગજ્ઞાનીને અવધિદર્શન હોય છે. છતાં બહુધા એની વિવક્ષા કરી નથી. તેથી પ્રસ્તુતમાં ચોથા ગુણસ્થાનકથી અવધિદર્શન ગણાશે. ૩જા ગુણસ્થાનકે જ્ઞાન-અજ્ઞાનની મિશ્રતા હોવાથી ગણવામાં આવતું નથી. ૨ જે
