________________
૯૧
વિગ્રહગતિ કહીશું અને એ સિવાયનો બહારના વર્તુળનો ખાલી ભાગ જે છે તેને વિદિશા કહીશું. લોકની ઊંચાઈના ૧૪ રાજના પ્રત્યેક આકાશપ્રદેશે આવી-એક-એક તિર્યપ્રતરો છે. એટલે કે ૧૪ રાજની શ્રેણિમાં જેટલા આકાશપ્રદેશો હોય એટલી તિર્યકતરો હોય છે.
એક વાત એ ખ્યાલમાં રાખવા જેવી છે કે ઉર્ધ્વ કે અધોલોકમાં ત્રણનાડીની અંદર રહેલો જીવ ઉપર કે નીચે જ્યાં જવું હોય ત્યાં સીધો સમશ્રેણિમાં ઉપર-નીચે ગતિ કરી ઈષ્ટતિર્યપ્રતર સુધી પહોંચી શકે છે. પણ ત્રસનાડીની બહાર રહેલો જીવ ઉર્ધ્વમાંથી અધોલોકમાં કે અધોલોકમાંથી ઉર્ધ્વલોકમાં સમશ્રેણિગતિ કરીને એ રીતે જઈ શકતો નથી, કારણ કે એની ગતિ વચ્ચે અલોકથી વ્યાઘાત પામે છે.
ચિત્ર નં.૩
અલોકથી ધ્યાઘાત
અલોકથી વ્યાધાત
-ત્રસનાડી
એટલે આવા જીવને અન્યલોકમાં જવું હોય ત્યારે પહેલાં ત્રસનાડીમાં પ્રવેશવું પડે છે. એ માટે પણ ચિત્ર નંબર ૨માં જોવાથી ખ્યાલ આવે છે કે દિશામાં રહેલો જીવ એક જ પૂર્વ-પશ્ચિમ કે ઉત્તર-દક્ષિણ સમશ્રેણિ ગતિથી ત્રસનાડીમાં પ્રવેશી શકે છે જ્યારે વિદિશામાં રહેલો જીવ પ્રથમ સમશ્રેણિ ગતિ કરે તો કદાચ લોકાન્ત સુધી પહોંચી જાય તો પણ એ ત્રસનાડીમાં પ્રવેશી શકતો નથી. એટલે એ પૂર્વ-પશ્ચિમ કે ઉત્તરદક્ષિણ સમશ્રેણિમાં લોકાન્ત સુધી ગતિ ન કરતાં દિશામાં યોગ્ય સ્થાને પહોંચાય એટલી જ ગતિ કરી પછી કાટખૂણે વળી (વિગ્રહ કરી) ઉત્તર-દક્ષિણ કે પૂર્વ-પશ્ચિમદિશામાં ગતિ કરે છે ને ત્રસનાડીમાં પ્રવેશ કરે છે. ત્યાં આવ્યા બાદ એ અન્યલોકની જે પ્રતરમાં પહોંચવું હોય એ પ્રતર સુધી પહોંચવા ઉર્ધ્વ કે અધો દિશામાં સમશ્રેણિ ગતિ કરે છે. ત્રસનાડીમાં વચ્ચે અલોક આવતો ન હોવાથી ગતિનો વ્યાઘાત થતો નથી. આમ પોતાના વિદિશામાં રહેલા મૂળ સ્થાનથી દિશામાં આવવાનો ૧ સમય, દિશામાંથી ત્રસનાડીમાં આવવાનો ૧ સમય, અને ત્રસનાડીમાં મૂળપ્રતરથી ઈષ્ટપ્રતર સુધી આવવાનો ૧ સમય. એમ ત્રણ સમય થયા.
