________________
અસત્
-
૦
જ
૫૪.
સત્પદાદિપ્રરૂપણા આ નવે ય રાશિ આઠમા અનંતે હોવા છતાં નીચે મુજબનું અલ્પબદુત્વ ધરાવે છે. એ સમજવા માટે અસત્કલ્પનાનો આધાર લઈએ. ધારો કે બાપર્યા એકેડ,બા અપર્યાએકેડ, સૂટ અપર્યા. એકે , અને સૂટ પર્યાએકે ક્રમશઃ ૧૦, ૧૦૦, ૧૦૦૦ અને ૩૩૦૦ છે, તો નં. | માર્ગણા
કલ્પના | બાળ પ. એ. | અલ્પ ૧૦
બા, અપએ. ૧૦૦ | બાએક
૧૧૦ (૧) + (૨) સૂટ અપ એ. | a ૧૦૦૦
અ૫૦ એ. | ૧૧૦૦ (૨) + (૪) ૬ | સૂટ ૫ એ. | s ૩૩૦૦ ૭ પર્યાએ. v |૩૩૧૦ | (૧) + (s). ૮ | સૂએ | V | ૪૩૦૦ (૪) + (૬) ૯ એકે સામા v ૪૪૧૩ (૩) + (૮) અથવા (૫) + (૭)
આ અલ્પબદુત્વનો વિચાર કરીએ તો જણાય છે કે બાદર એકેન્દ્રિય કરતાં સૂક્ષ્મ એકેન્દ્રિય અસંખ્યગુણ છે, અનંતગુણ નહીં. એટલે પ્રશ્ન ઊભો થાય છે કે બાદર નિગોદને અવ્યવહારરાશિ ગણવી કે વ્યવહારરાશિ?
આશય એ છે કે પન્નવણા વગેરેમાં અભવ્ય, સિદ્ધ, ભવ્ય અને જાતિભવ્યને ઉત્તરોત્તર અનંતગુણ દર્શાવ્યા છે. અર્થાત્ ભવ્યો કરતાં જાતિભવ્ય અનંતગુણ છે. વળી જાતિભવ્ય જીવો કયારેય નિગોદમાંથી બહાર નીકળવાના નથી. ભવ્યજીવો વ્યવહારરાશિ અને અવ્યવહારરાશિ બંનેમાં હોય છે. જ્યારે જાતિભવ્યો તો બધા જ અવ્યવહારરાશિમાં છે. તેથી ભવ્યો કરતાં જાતિભવ્યો અનંતગુણ હોવાથી, વ્યવહારરાશિ કરતાં અવ્યવહારરાશિ અનંતગુણ હોવી સ્પષ્ટ સમજાય છે. બીજી બાજુ બાદરનિગોદના જીવો કરતાં સૂક્ષ્મનિગોદના જીવો અસંખ્યગુણ કહ્યા છે. એટલે બાદરનિગોદ જો વ્યવહારરાશિ હોય તો વ્યવહારરાશિ કરતાં અવ્યવહારરાશિ અસંખ્ય ગુણ જ સિદ્ધ થાય.
વળી પ્રત્યેક સમયે અસંખ્યલોક જેટલા જીવો નિગોદમાંથી પ્રત્યેકમાં આવતા હોય તો પણ અત્યાર સુધીમાં કુલ, અતીતકાળ x અસંખ્યલોક જેટલા જીવો જ (એટલે કે અતીતકાળ કરતાં અસંખ્યગુણા જીવો જ) પ્રત્યેકપણું પામ્યા છે. જ્યારે એક એક બાદર નિગોદમાં પણ અતીતકાળ કરતાં અનંતગુણ જીવો છે.
