________________
*
do
N...લંદા વિજયભાગ-૪
નાખે, તેમ શ્રી રાવણના નાનાભાઈ કુંભકર્ણને રૂંધી દીધો. એથી રોષે ભરાયેલા કુંભકર્ણો અનિવાક્ય જેવું અમોઘ, બીજી કાળરાત્રિની જેમ પ્રસ્થાપન અસ્ત્ર તેના ઉપર મૂક્યું એથી દિવસે કુમુદખંડની જેમ પોતાની સેનાને ઉંઘતી જોઈને, સુગ્રીવે પ્રબોધિની નામની મહાવિદ્યાનું સ્મરણ કર્યું. એટલે રાત્રિ વ્યતીત થતાં પક્ષીઓ જેમ જાગૃત થાય, તેમ “અરે કુંભકર્ણ ક્યાં છે ?' એમ જોરદાર કોલાહલને કરતાં વાનર સુભટો જાગૃત થયા. પછી કાન સુધી ધનુષ્ય જેણે ખેંચીને સેનાનાયક સુગ્રીવ સહિત યુદ્ધકુશળ વાનરકુંજરો, કુંભકર્ણને ઉપદ્રવ કરવા લાગ્યા. ત્યારબાદ વૈદ્ય જેમ રોગોને દૂર કરે તેમ સુગ્રીવે ગદાથી કુંભકર્ણના સારથિને, રથને અને અશ્વોને દળી નાખ્યા. હવે ભૂમિ ઉપર રહેલ કુંભકર્ણ, હાથથી મુદ્ગરને ઉંચો ઉપાડીને, એક શિખરવાળા ગિરિની જેમ સુગ્રીવની સામે દોડ્યો. યુદ્ધને માટે દોડતા એવા તેના અંગના મોટા પવનથી, જેમ હાથીના સ્પર્શથી વૃક્ષ પડી જાય તેમ ઘણા વાનરો પડી ગયા. સ્થળોથી નદીના વેગની જેમ, વાનરોથી અસ્મલિત એવા કુંભકર્ણ મુદ્ગરના પ્રહારથી સુગ્રીવના રથને ચૂરી નાંખ્યો.
આથી સુગ્રીવે આકાશમાં ઉડી જઈને એક મોટી શિલાને, ઈન્દ્ર જેમ પર્વત ઉપર વજ મૂકે તેમ, કુંભકર્ણ ઉપર મૂકી. પણ વાનરોને ઉત્પાતિકી રજોવૃષ્ટિ બતાવતા હોય તેમ કુંભકર્ણે પણ મુદ્ગર વડે તે શિલાને કર્ણશઃ કરી નાખી. પોતે મૂકેલી મોટી શિલા પણ નિષ્ફળ નીવડી, એટલે સુગ્રીવે તડ તડ શબ્દ કરતું ઉત્કટ તડિદંડ અસ્ત્ર કુંભકર્ણની ઉપર છોડ્યું. તે પ્રચંડ વિદ્યુદંડને નિષ્ફળ બનાવી દેવાને માટે કુંભકર્ણે અનેક શસ્ત્રો ફેંક્યા, પરંતુ તે કારગત નીવડ્યા નહિ : અને તે પ્રચંડ વિદ્યુદંડથી તાડિત થયેલ કુંભકર્ણ, જગન્ને માટે ભયંકર છે આકાર જેમનો એવા તે, કલ્પાંતકાળે પર્વતની જેમ પૃથ્વી ઉપર પડી ગયા. કુંભકર્ણ પણ ચરમશરીરી છે. તે મર્યા નથી, પરંતુ મૂચ્છિત જ થયા છે.
પોતાનો ભાઈ કુંભકર્ણ મૂચ્છિત થવાથી ક્રોધિત બનેલા શ્રી રાવણ સ્વયંમેવ યુદ્ધ કરવાને ચાલ્યા. ભ્રકુટીથી ભયંકર મુખવાળા શ્રી રાવણ અત્યારે સાક્ષાત્ યમ જેવા લાગતા હતા. એ વખતે શ્રી રાવણને
