________________
A
‘ઋદ્ધિસંપન્નતામાં કલ્યાણ અને કંગાલિયતમાં એટલે
દરિદ્રાવસ્થામાં અકલ્યાણ' એવું જ્ઞાનીઓ ફરમાવતા નથી. નહિ તો પરમાર્હત્ શ્રી કુમારપાલ મહારાજા એ ભાવના ન ભાવત કે, 'શ્રી જૈનધર્મથી રહિત એવું ચક્રવર્તિપણું મળતું હોય તો ય તે મારે નથી જોઈતું અને શ્રી જૈનધર્મથી વાસિત દશામાં કદાચ મને દાસપણું કે દરિદ્રિપણું મળતું હોય તો પણ તે જ મારે જોઈએ છે. એટલું જ નહિ પણ જ્ઞાનીઓએ ઉત્તમ આત્માઓ માટે એવી ભાવનાઓ ભાવવાનું જે વિધાન કર્યું તે પણ ન કરત.'
ઋદ્ધિસંપન્ન હોય કે કંગાળ હોય, કલ્યાણ તેનું થાય, કે જેનું
અંત:કરણ પ્રભુધર્મથી વાસિત હોય. ઋદ્ધિસંપન્ન મૂર્છામાં મરે અને કંગાળ તૃષ્ણામાં મરે, તો બેયનું અકલ્યાણ થાય.
ઋદ્ધિવાળાનુ વર્ણન આવે, ત્યારે તે વર્ણન પણ એવી જ રીતે વાંચવું જોઈએ, કે જેથી શ્રોતાઓ ઋદ્ધિના લોલુપ ન બને, પણ ઋદ્ધિની ચંચળતાને સમજે તથા વિરાગભાવમાં રમે !
કથાનુયોગ વાંચનાર ધર્મોપદેશકે શ્રોતાના અંતરમાં વિષયવિરાગની ભાવના જ્યે, કષાયત્યાગ કરવાની વૃત્તિ થાય, આત્માના ગુણો પ્રત્યે અનુરાગ વધે અને આત્માના ગુણોને ખીલવનારી ક્રિયાઓમાં જ જોડાઈ રહેવાની અભિલાષા પ્રગટે, એવી રીતે વાંચન કરવું જોઈએ. તે રીતે વાંચન કરવા છતાં પણ શ્રોતાની અયોગ્યતાથી બીજું પરિણામ આવે, તો ય તે ધર્મોપદેશકને તો એકાંત લાભ જ થાય છે. આ જ રીતે શ્રોતાઓએ પણ ધર્મકથાનું શ્રવણ પણ એ જ ઇરાદાથી કરવું જોઈએ કે, ‘મારામાં વિષયવિરાગ વધો, કષાયત્યાગની વૃત્તિ સુદૃઢ બનો, આત્માના ગુણો પ્રત્યે સાચો અનુરાગ ખીલો અને આત્માના ગુણો ખીલવનારી ક્રિયાઓમાં મારો જેટલો પ્રમાદ છે તે દૂર થાઓ !' વક્તા-શ્રોતાનો આવો યોગ હોય અને પરમ ઉપકારી મહાપુરુષોએ રચેલું ચરિત્ર હોય, તો એના વાંચનનું અને શ્રવણનું કેટલું સુંદર પરિણામ આવે, તે વિચારી તો જુઓ !
સંસાર રાગને કાપે અને સંયમ રાગને વધારે તેવો ગ્રન્થ...૭
૧૩૧
