________________
આરાધના કરનારા બધા જ તે ભવમાં મોક્ષ પામે એ નિયમ નહિ અહીં એક વાત એ સમજી લેવી જોઈએ કે ધર્મી એક જ ભવની આરાધનાથી મુક્તિમાં જાય જ એ કાયો નથી. આરાધના પૂરી થાય, અર્થાત્ આરાધનાના યોગે કર્મથી સર્વથા દૂર થવાય ત્યારે જ મુક્તિ મળે. પણ મુક્તિ સાધવાને યોગ્યસામગ્રી મેળવી આપનાર પણ આરાધના છે. જે કાળે જે ક્ષેત્રમાંથી આત્માઓ આરાધના કરીને મોક્ષે જતા હોય છે, તે કાળે તે ક્ષેત્રમાં પણ એવા અનેક આરાધકો હોય છે કે જે તદ્ભવમુક્તિગામી નથી હોતા. તે વખતે ત્યાંથી પણ ધર્મને આરાધનારા બધા તે ભવમાં મોક્ષે જાય જ એવો નિયમ નહિ. ચરમ તીર્થપતિ ભગવાન શ્રી મહાવીર પરમાત્માના ચૌદ હજાર સાધુઓ હતા. પણ તેમાંથી સાતસો સાધુઓ જ તે ભવમાં કેવળજ્ઞાન પામીને મુક્તિએ ગયા, બાકીના નહિ. જેઓ મુક્તિએ ન ગયા એમની આરાધના અધૂરી, પણ એમણે કરેલી આરાધના નિષ્ફળ ગઈ એમ નહિ. એ આરાધનાથી ભવિષ્યમાં સામગ્રી મળવાની. શ્રી તીર્થંકરદેવના આત્માઓ પણ જે ભવમાં સમ્યક્ત્વ પામે અગર તો જે ભવમાં પહેલીવાર સંયમ લે, એ જ ભવમાં મુક્તિએ જાય એમ નહિ.
V સ્વજનોનું મરણ, પાછળનાઓને ચેતવે છે.
વાત એ છે કે જે કાળે જે ક્ષેત્રમાંથી મુક્તિએ ન જવાતું હોય, તે કાળે તે ક્ષેત્રમાં આરાધના કરવાની હોય નહિ એમ નથી. આજે આ ભરતક્ષેત્રમાંથી કોઈ પણ આત્મા મુક્તિએ આ ભવમાં જઈ શક્તો નથી, એટલે અહીં આરાધનાનાં દ્વારો બંધ એમ નહી. મોક્ષમાર્ગ તો અત્યારે અહીં પણ ખુલ્લો જ છે. આજે અહીંથી મોક્ષે જવાય તેમ નથી માટે મોક્ષમાર્ગ નથી એમ નહિ. મોક્ષમાર્ગ તો હયાત છે, પણ આ ક્ષેત્રમાં ઉત્પન્ન થનારા આત્માઓ, ગમે તેવી ઉટ આરાધના કરે તો ય અહીંથી સીધા મોક્ષે જાય તેવી આરાધના કરી શકે તેમ નથી. આમ છતાં જેટલી આરાધના થાય તેથી તો એકાંતે લાભ જ છે, કારણકે મુક્તિ તેટલી નિકટ આવે છે. એક જ ભવની આરાધનામાં મુક્તિએ જનારા આત્માઓ બહુ જ
૬૯
