________________
માનવું પડે કે, ‘દુનિયામાં દરેક આત્માના ચારિત્ર મોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ, તે અવસ્થાને તે પામતાની સાથે જ ઉત્પન્ન થવો જ જોઈએ.' પણ તેમ બનતું નથી. કોઈ આત્માને નાની વયમાં, કોઈ આત્માને યુવાવસ્થામાં, કોઈ આત્માને પ્રૌઢવસ્થામાં અને કોઈ આત્માને વૃદ્ધવયમાં; એમ અનિશ્ચિતપણે જુદી જુદી વયમાં ચારિત્ર મોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમનું ઉત્પન્ન થાય છે. વળી બધા જ આત્માઓમાં તે ક્ષયોપશમ ઉત્પન્ન થાય છે, એવો પણ નિયમ નથી.
આ બધું જોતાં એ વાત તો સુસ્પષ્ટ થઈ જાય છે કે, ચારિત્રના પરિણામને રોકનારા ચારિત્રમોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમની ઉત્પત્તિનું કારણ અમુક વય છે, એમ તો નથી જ.
ય
જ્યારે આમ જ છે, તો પછી ‘શરીરાવસ્થા આઠ વર્ષની થાય તે પહેલા બાળકોને ચારિત્રના પરિણામ પણ બહુધા થતા નથી.' આમ જણાવીને દીક્ષા માટે જઘન્ય વય આઠ વર્ષની છે, એમ કેમ જણાવ્યું ? એ ય વિચારીએ. આ જણાવવામાં વસ્તુસ્થિતિનો ઉલ્લેખ માત્ર જ કરાયો છે. માત્ર વસ્તુસ્વરૂપ જ બતાવાયું છે. ચારિત્રના પરિણામ મોટેભાગે આઠ વર્ષ પહેલાં થતા નથી એ સ્વાભાવિક વસ્તુ છે. ચારિત્રના પરિણામ આઠ વર્ષની વય પહેલા પ્રાય: નથી થતા, એમ જ્ઞાનીઓએ જ્ઞાનબળે જોયું, એ માટે તેમ કહ્યું. પ્રાય: શબ્દ મૂકીને એ ય જણાવી દીધું કે આઠ વર્ષની વય પહેલા ચારિત્રના પરિણામ ન જ થાય એવું ય નહિ, પણ મોટેભાગે બન્ને છે એવું કે આઠ વર્ષની વય પહેલાં ચારિત્રના પરિણામ ઉત્પન્ન થતા નથી. આ તો વસ્તુસ્વરૂપ દર્શાવ્યું છે. જે જેમ બનતું હોય તે તેમ કહેવાય. આથી આ વાત સાથે પેલી વાતનો વિરોધ હોવાની શંકા ટળી જાય છે ને ?
સભા: હા જી.
પૂજ્યશ્રી : વિરોધ ક્યારે આવત ? ‘ચારિત્રના પરિણામ આઠ વર્ષની વય થાય એટલે ઉત્પન્ન થાય જ છે' એમ જો કહ્યું હોત તો વિરોધ આવત, પણ તેમ તો કહ્યું જ નથી.
પૃષ્ઠ.
ધર્મવ્યવહારની આડે આવે તે બધા પાપવ્યવહારો...૯
૪૧
