________________
શ્રી રાવણની વૃત્તિમાં આવેલું પરિવર્તન શ્રીમતી સીતાજીના આવા અભિગ્રહની વાત જાણ્યા બાદ શ્રી રાવણને પૂરેપૂરી ખાત્રી થઈ ગઈ કે શ્રીમતી સીતાજી માટેની આશા સફળ થાય તેમ છે જ નહિ, અર્થાત્ કોઈ પણ રીતે શ્રીમતી સીતાજી મળે એ તો શક્ય જ નથી. શ્રીમતી સીતાજીએ ગ્રહણ કરેલા અભિગ્રહના પરિણામે શ્રી રાવણની મનોવૃત્તિમાં જબ્બર પરિવર્તન થયું. એ દર્શાવતાં કલિકાલસર્વજ્ઞ આચાર્ય ભગવાન શ્રીમદ્ હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા આ સ્થળે ફરમાવે છે કે, "तच्छुत्वा रावणो दध्यौ, रामे स्नेहो निसर्गजः, अस्यास्तदस्यां मे रागः, स्थले कमलरोपणम्।। ૐ સં યુત્ત મયા તYLL-C$trો દિor: नामात्या मानिता: स्वं च, कुलमेतत्कलंकितम् ॥२॥"
એટલે કે શ્રીમતી સીતાજીએ જે અભિગ્રહને ગ્રહણ ક્ય, તેનું શ્રવણ કરીને શ્રી રાવણે વિચાર કર્યો કે, રામમાં આનો એટલે શ્રીમતી સીતાને જે સ્નેહ છે તે નૈસર્ગિક છે. એથી એના હદયમાં મારા પ્રત્યે રાગ ઉત્પન્ન કરવાનો પ્રયત્ન કરવો, એ તો સ્થળમાં કમળને રોપવાનો પ્રયત્ન કરવા જેવું છે. જળકમળ, જળમાં જ ઉત્પન્ન થાય, પણ કાંઈ સ્થળમાં ઉત્પન્ન થાય ? નહિ જ. ત્યારે જેમ સ્થળમાં કમળનું આરોપણ અસંભવિત છે, તેમ શ્રીમતી સીતાજીમાં શ્રી રાવણના પ્રત્યે રાગ જન્મે એ અસંભવિત છે. જ્યાં આમ લાગ્યું એટલે શ્રી રાવણને એમ પણ થયું કે મેં | , આ યોગ્ય કર્યું નથી કે જે શ્રી બિભીષણની અવજ્ઞા કરી, અમાત્યોને માન્યા નહિ અને આ કુળને કલંક્તિ કર્યું !' આખરે પણ શ્રી રાવણને પોતે જે કર્યું તે ખોટું કર્યું એમ લાગ્યું. પણ તેનું શુભ પરિણામ આવ્યું નહિ.
આવા સુંદર માનસિક પરિવર્તન વખતે, જો માનવું ભૂત ન ચઢી બેસે તો તો હજુ પણ બગડેલી બાજી સુધારી લેવાની તક હતી, પણ ભાવિ વિપરીત છે ને ? આ શલાકા પુરુષ છે, પણ પૂર્વે નિયાણું કરીને આવેલા છે. અહીંથી મરીને નરકે જવાના છે. જો કે શ્રી રાવણનો આત્મા ઉત્તમ છે. એટલે ભવિષ્યમાં તો એ શ્રી તીર્થકર થનાર છે, પણ અત્યારે ? ગતિ તેવી મતિ સૂઝે ને? શ્રી બિભીષણની અવજ્ઞા કરી તે ઠીક ન ક્યું. ૬) અમાત્યોની સલાહ માની નહિ તે ઠીક ન કર્યું અને કુળને કલંકિત કર્યું. ૧૭
અવશ્યભાવિને અન્યથા કોણ કરે...
