Book Title: Agam 07 Ang 07 Upashak Dashang Sutra Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
સમય પરૂપણા
સમયની પ્રરૂપણુ આ પ્રમાણે છે :
પ્રયાગને જાકાર, કામને પૂરું કરી નાખનાર, બળવાન, જુવાન અને અત્યંત નિપુણ વણકરને છેક વસ્ત્ર થી સાડી આદિને પકડીને એટલી ઉતાવળથી ફાડી નાંખે કે જેનારાઓને એમ જ પ્રતીત થાય કે આખું ને આખું કપડું એકી સાથે ફાડી નાખ્યું છે, પરંતુ એમ થતું નથી. સંખ્યાત તંતુઓનું કપડું બને છે, અને જ્યાં સુધી ઉપરના તંતુઓ ન તૂટે ત્યાં સુધી નીચેના તંતુએ તૂટી શક્તા નથી. એથી કપડું ફાટવામાં કાળનો ભેદ અવશ્ય થાય છે. જેમ એક બીજાને ચેટી રહેલી કમળની સો પાંદડીઓને કેઈ નિપુણ અને બલવાન વ્યકિત એકદમ સેય આદિથી છેદી નાંખે છે, તે વખતે પણ સહસા એમ જ પ્રતીત થાય છે કે સેએ પાંદડી એકી સાથે છેદાઈ ગઈ છે, પરંતુ એ પણ ભ્રમ જ છે, કારણ કે જે સમયે પહેલી પાંદડી છેદઈ હતી તે સમયે બીજી પાંદડી છેદાઈ નહોતી અને જ્યારે બીજી છેદાઈ હતી ત્યારે ત્રીજી છેદાઈ નહતી, તેથી વસ્તુતઃ બધી પાંદડીઓનું છેદન ક્રમશઃ થયું છે. અથવા જેમ આજકાલ ટેલીગ્રાફિક ઓફીસ વગેરેમાં એક જગ્યાએ તાર ખટખટાવતાંજ હજારે કેસ દૂર સુધી તે અવાજ એકજ સમયે ચાલ્યા ગયે એમ પ્રતીત થાય છે, પરંતુ તેમાં સૂક્ષમ ક્રમ અવશ્ય હોય છે. એ જ પ્રમાણે કપડાની બાબતમાં પણ સમજવું. (એ તે કહેવામાં આવ્યું છે કે કપડું સંખ્યાત તંતુઓનું બનેલું છે, પરંતુ) એક એક તંતુમાં પણ સંખ્યાત–સંખ્યાત પહમ (વા) છે. એ રૂવામાં પણ ઉપરનાં રૂંવાં પહેલાં છેદાય છે ત્યાર પછી તેની નીચેનાં રૂવાં છેદાય છે. અનંત પરમાણુઓની વિશિષ્ટ પ્રકારની પરિણતિ (એક સાથે મળી જવું તે) ને સંઘાત કહે છે. એવા અનંત સંઘતેનો એક સમુદય થાય છે. અનંત સમુ દયેની એક સમિતિ થાય છે, અને એવી અનંત સમિતિઓ જ્યારે સંગઠિત થાય છે, ત્યારે એક વસ્તુનું ઉપરનું રૂવું બને છે. એ બધાનું છેદન ક્રમશઃ થાય છે. અર્થાતુ તંતુના પહેલા રૂંવા(ની પહેલી સમિતિના પહેલા સમુદાયન પહેલા સંઘાત)નું છેદન થવામાં જેટલો સમય લાગે છે, તેને પણ અત્યંત સૂક્ષમ અંશ એ સમય કહેવાય છે.
તાત્પર્ય એ છે કે વસ્ત્ર ફાડનારમાં અચિય શક્તિ હોવાને કારણે પ્રતિસમયે અનંત પરમાણુઓના સંઘાતનું છેદન થઈ શકે છે, પરંતુ એ બધા સંઘતેને એક સ્કૂલ સંઘાત કહેવામાં આવે છે, એવા સ્થૂલતર સંઘાત એક એક સંવામાં અસંખ્યાત હોય છે, અનંત નહિ, તેથી એ સંઘાતાને ક્રમશ છેદવા જતાં અસંખ્યાત સમયમાં જ એક રૂંવાનું છેદન થાય છે. તેથી એક રૂંવાના છેદનમાં જેટલા કાળ લાગે છે, તેને અસંખ્યાતમે ભાગ એક સમય કહેવાય છે.
જે કે સમય શબ્દનો અર્થ આ પ્રમાણે છે, તે પણ એટલા સૂરમતમ અંશમાં ચંપા નગરીનું અસ્તિત્વ અને આર્ય સુધમાં સ્વામીનું પધારવું થઈ શકતું નથી, તેથી અહીં ‘સમય’ શબ્દનો અર્થ હીયમાન રૂ૫ લેવું જોઈએ; તે સમય શબ્દ અહીં વ્યર્થ નથી.
એ કાળે અર્થાત ચોથા આરામાં જ્યારે મહારાજ કેણિકનું રાજ્ય હતું અને એ હીયમાનરૂપ સમયમાં ચંપા નામની પ્રસિદ્ધ નગરી હતી.
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
