Book Title: Agam 07 Ang 07 Upashak Dashang Sutra Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
આમાધાકાલની સ્થિતિ પૂર્ણ કરીને અથવા ઉદીરણા કરીને, ઉદયમાં આવેલાં કર્મના અનુભવ કરવા એ વેદના છે. કાઇ આચાર્યાંના મતાનુસાર સુખ, દુ:ખ, અનુભવ અને સ્વભાવ જેની દ્વારા વેદાય (ભેગવાય) તે વેદના છે. એ વેદના વિપાકૌયિકી, પ્રદેશૌયિકી, અશ્યુપગમિકી, ઓક્રમિકી આદિ અનેક પ્રકારની છે, એના વિસ્તાર અન્ય ગ્રંથામાં જોઇ લેવે. એક દેશથી અર્થાત કેાઈ કર્યાંનું આત્માથી ક્ષીણ થઈ જવું તે નિરા છે. નિર્જરા અને મેાક્ષમાં એટલેા ભેદ છે કે કેટલાંક કર્માંનું ક્ષીણ થવું એ નિજ રા છે અને બધાં કર્માનું ક્ષીણ થવું એ મેક્ષ છે.
+ કર્માંના ઉય એ પ્રકારે થાય છે : (૧) આબાધાકાલ (બંધ થયા પછી અને ઉય થયા પૂર્વ સુષીને સમય) પૂરા થતાં કર્મ પાતે જ ઉધ્યમાં આવે છે. (૨) આખાધાકાલની સ્થિતિ પૂર્ણ થયા પહેલાં જ તીવ્ર તપશ્ચરણુ આદિ નિમિત્તોથી કર્યું ઉદ્યમાં આવે છે, તેને ઉદીરણા કહે છે.
નરકાદિ કે સ્વરૂપ કા વર્ણન
જે સિદ્ધિપદ પ્રાપ્ત કરવાને અહુ (યેાગ્ય) થઇ ગયા છે તે અન્ત છે. ‘અન્ત’ ની વિસ્તૃત વ્યાખ્યા મારી ખનાવેલી શ્રમણુસૂત્રની ‘મુનિતેષણી’ ટીકામાં પૂર્ણ રીતે જોઈ લેવી.
જે છ ખંડવાળા ભરત ક્ષેત્રના પૂરુ સ્વામી હોય તે ચક્રવતી છે. ભરત આદિ ખાર ચક્રવતી (આ અવસર્પિણી કાળના ) છે. મળદેવ પ્રસિદ્ધ છે. ભરતક્ષેત્રના ત્રણ ખડાના સ્વામીને વાસુદેવ કહે છે.
વિવિધ પ્રકારની યાતનાઓ આપીને જીવા પાસે જે કળાટ ( હાહાકાર ) કરાવ છે, અથવા યાતાના પામેલા જીવા જયાં હૈ'હાકાર મચાવે છે, તે નરક છે. આર્થાત્ પાપી જીવાની યાતનાઓનાં સ્થાન રત્નપ્રભા આદિને નરક કહે છે.
"
જેમાંથી શુભ ફળ નીકળી ગયું હોય તેને નિરય અને નિરયામાં ઉત્પન્ન થનારા જીવાને નૈયિક ( નારકી ) કહે છે.
દેવ મનુષ્ય અને નારકથી ભિન્ન એકેદ્રિય આદિ જીવાને તિયાનિ ( તિય ચ ) કહે છે. જે તિયચ સ્ત્રી હાય તે તિગ્યેાનિ છે.
માતા અને પિતા પ્રસિદ્ધ છે. જેએ ષડજીવનિકાયને આત્માની સમાન માને છે, અથવા જેએ મેાક્ષમાગ માં ( વિશેષ ) પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેમને ઋષિ કહે છે. પુણ્યથી પ્રાપ્ત થનારી અલૌકિક ક્રીડાને ભેગવનારા ભવનપતિ આદિ દેવ ( દેવતા ) કહેવાય છે. દેવાનાં સૌધમ અશાન આદિ સ્થાનને ધ્રુવલાક કહે છે.
જેને પ્રાપ્ત કરીને સિદ્ધ (કૃતકૃય) થાય છે તેને સિદ્ધિ કહે છે. જે કૃતકૃત્ય થઈ ચૂક્યા છે તેને સિદ્ધ કહે છે, અથવા પુનરાગમનથી રહિત થઇને જે લકેશના અગ્ર ભાગને પ્રાપ્ત થઈ ચૂકયા છે તેને સિદ્ધ કહે છે, એ સિદ્ધ ચરમ શરીરથી તૃતીય ભાગહીન, જઘન્ય આઠ આંગળ અધિક એક ચિહ્ન અવગાહનાવાળા, તથા ઉત્કૃષ્ટ ખત્રીસ આંગળ અધિક ત્રણસેા તેત્રીસ ધનુષ અવગાહનાવાળા હોય છે. બધાં કર્માંના સથા ક્ષયથી ઉત્પન્ન આત્યન્તિક સુખને પરિનિર્વાણ કહે છે. પુનરાગમનથી તથા સંસારસંબંધી બધા સતાપના સમૂહથી રહિત જે હોય તેને પરિનિવૃત કહે છે.
ઉચ્છ્વાસ નિ:શ્વાસ આદિ પ્રણાને અતિપાત-પ્રાણીથી વિયેગ કરવો એ પ્રાણાતિપાત અથવા હિંસા છે. કહ્યુ છે કે
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
૩૫
