________________
આનન્દગાથાપતિ કે નિયમ કા વર્ણન
ટાળાથે-તપ નું સે” ઇત્યાદિ ત્યારપછી આનંદ ગાથાપતિ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની સમીપે પાંચ અણુવ્રત, સાંત શિક્ષાવ્રત એ પ્રમાણે ખાર પ્રકારને શ્રાવક ધર્માં સ્વીકારે છે, શ્રમણુ ભગવાન મહાવીરને વંદના-નમસ્કાર કરે છે, વંદના નમસ્કાર કરીને આ પ્રમાણે કહે છે:
66
ભગવન્ આજથી, વીતરાગ સંઘથી ભિન્ન સઘવાળાઓને, વીતરાગ સંઘથી ભિન્ન દેવને, અન્ય યૂથિકાએ સ્વીકારેલા અર્થાત્ અન્યતીર્થિક સાધુએમાં મળેલા અરિહંત ચૈત્ય (જિન સાધુ)ને તથા ઉપલક્ષણે કરીને અવસન્ન પાર્શ્વ આદિને પશુ વંદના-નમસ્કાર કરવાનું મને કલ્પતુ નથી. પહેલાં તેએ મેલ્યા વિના તેમની સાથે બાલવાનું યા પુનઃ પુનઃ વાતચીત કરવાનું, તેમને ગુરૂમુદ્ધિથી અશન પાન ખાદ્ય સ્વાદ્ય આદિ એકવાર યા વારંવાર દેવાનું કલ્પતું નથી. પરન્તુ તેમાં એ આગાર છે કે—રાજાના અભિયાગ (આગ્રહ)થી, ગણુ (સંઘ)ના અભિયેગથી, મળવાના અિભયાગથી, દેવતાના અભિયાગથી, ગુરૂ અર્થાત માતાપિતા આદિના નિગ્રહ (પરવશતા)થી અને વૃત્તિકાન્તાર (આજીવિકાનિર્વાહના અભાવ)થી અર્થાતુ એ કારણેા હોય તેા દેવનું કલ્પે છે.
નિગ્રન્થ શ્રમણેને પ્રાસુક એષણીય અશન, પાન, ખાદ્ય, સ્વાદ્ય, વસ્ર, કે ખળ, પ્રતિગ્રહ (પાત્ર), પાદપ્રેાંછન, પીઠ, ફલક, શય્યા, સંસ્તાર, ઔષધ, ભૈષજ, પ્રતિદ્વાભ કરાવતાં વિચરવું મને ક૨ે છે.”
એ પ્રમાણે કરીને તેણે તેને અભિગ્રહ લીધે, ફરીથી પ્રશ્નો પૂછ્યા, પ્રા પૂછીને અ ગ્રહણ કર્યાં, પછી શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને ત્રણવાર વંદના કરી. વંદના કર્યાં પછી શ્રમણુ ભગવાન્ મહાવીરની સમીપેથી કૃતિલાશ ચૈત્યની બહાર નીકળ્યે, નીકળીને જ્યાં વાણિજગ્રામ નગર અને જ્યાં તેનું ઘર હતું ત્યાં તે આબ્બે. આવીને પેાતાની પત્ની શિવાનંદાને કહેવા લાગ્યે હૈ દેવાનુપ્રિયે! મેં શ્રમ ભગવાન્ મહાવીરની સમીપે ધમ સાંભળ્યે અને એ ધર્મ મને ઇષ્ટ છે, બહુજ ઇષ્ટ છે, મને રૂચ્ચે છે. હું દેવાનુપ્રિયે! તેથી તમે પશુ જાએ, શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને વંદના કરો યાવત્ પ પાસના કરો અને શ્રમણ ભગવાન મહાવીર પાસેથી પાંચ અણુવ્રત અને સાત શિક્ષાવ્રત, એ પ્રમાણે બાર પ્રકારના ગૃહસ્થધમ ના સ્વીકાર કરે.”
‘ભસ્થિયિિદયાળિ અરિહંતનેયા' એ મૂળ વાકયમાં નપુ'સદ લિંગ છે, તે પ્રાકૃત હાવાને કારણે એમ થયું છે. કહ્યુ છે કે- લિંગ સ્વતંત્ર હોય છે તે લેાક વ્યવહાર પર નિર્ભર છે.” અર્થાત્ પ્રત્યેક ભાષાના ધુરંધર વિદ્વાને જે જે શબ્દના જે જે જગ્યાએ જે જે લિંગમાં વ્યવહાર કરતા આવ્યા છે, તે તે રાખ્તમાં તે તે જગ્યાએ તે તે લિંગના વ્યવહાર કરવા જોઇએ; એટલે અહીં તે સમયના પ્રાકૃત વ્યવહાર મુજબ નપુંસક લિંગ છે. ચૈત્ય' શબ્દના અર્થ સાધુ’ થાય છે. બૃહત્કલ્પ ભાષ્યના છઠ્ઠા ઉદ્દેશામાં બા। બાષયમ્મે॰' ગાથાની વ્યાખ્યામાં ક્ષેમકીતિ સૂરિએ ‘ચૈત્યો શિવ'ના સાધુઓને ઉદ્દેશીને બનાવેલા અશના”િ એ પ્રમાણે અથ કર્યો છે. તેથી સિદ્ધ થાય છે કે ‘ચૈત્ય’ના અર્થ ‘સાધુ’ છે.
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
८३
