________________
આકાશમાં રહીને : ” હે સદ્દલપુત્ર” ઈત્યાદિ યાવત “તું પર્યસને કરજે.” હે સદ્દાલપુત્ર ! શું એ વાત બરાબર છે?” સાલપુત્રે કહ્યું “હા, એ વાત બરાબર છે. ” ભગવાને કહ્યું: “ હે સદાલપુત્ર! એ દેવે સંખલિપુત્ર શાળકને લક્ષય કરીને કહ્યું ન હતું.” (૧૯૨). શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની વાત સાંભળીને આજીવિકપાસક સાલપુત્રે વિચાર્યું “ આ ઉત્પન્ન જ્ઞાન-દર્શનના ધારક યાવત્ તથ્ય-કર્મસંપદાથી અથત પૂર્વભવમાં વીસ
સ્થાનકેની આરાધના કરવાથી ઉપાર્જિત તીર્થંકરનામશેત્રના પ્રભાવથી થવાવાળા અશોક વૃક્ષાદિ આઠમહા પ્રતીહારથી યુકત શ્રમણ ભગવાન મહાવીર સ્વામી મહામાહન છે, માટે તેમને વંદના-નમસ્કાર કરી પડિહારા પીઠ ફલક આદિને માટે આમંત્રિત કરવા એ ઠીક છે. ” એમ વિચારીને તે ઉઠયો અને શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને વંદના નમસ્કાર કરીને બોલ્યા “હે ભદન્ત! પિલાસપુર નગરની બહાર મારી પાંચસો કુંભારની દુકાને છે, ત્યાં આપ પડિહાર પીઠ યાવત સંસ્તારક ગ્રહણ કરીને વિચરે” (૧૯૩) શ્રમણ ભગવાન મહાવીર સદાલપુત્રની એ પ્રાર્થના સ્વીકારી અને સાલપુત્રની પાંચસે દુકાનમાંથી પ્રાસુક, એષણય અને પડિહારાં પીઠ ફલક શય્યા સંથારે ગ્રહણ કરીને વિચરવા લાગ્યા. (૧૯૪) ત્યારબાદ એકવાર આજીવિકપાસક સદાલપુત્ર, હવાથી જરાતરા સાયલાં, કુંભાર– સંબંધી વાસણને, અંદરની શાળામાંથી બહાર કાઢતે હતા, અને કાઢી કાઢીને ખૂબ સુકાવવા માટે તડકામાં મૂકતે હતે. (૧૫)
પુરૂષાર્થ વિષયક ઉપદેશ
ટીક્કા–“તy of સને ઈત્યાદિ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે આજીવિકપાસક સદાલપુત્રને કહ્યું: “હે સદાલપુત્ર! આ કુંભારનાં બનાવેલાં વાસણે કયાંથી આવ્યાં ? કેવી રીતે ઉત્પન્ન થયાં ?” (૧૯૬)
સાલપુત્રે કહ્યું: “ભદન્ત! એ પહેલાં માટીરૂપે હતાં. પછી તેને પાણીમાં ભીંજવી, પછી ક્ષાર (રાડી) તથા કરીષની સાથે તેને મેળવી, પછી ચાક ઉપર ચઢાવી, એટલે કરક યાવત ઉષ્ટ્રિકા (વાસણ) બને છે.” (૧૯૭).
ભગવાન્ મહાવીરે કહ્યું: “સાલપુત્ર! એ વાસણ યાવત્ પુરૂષકાર પરાક્રમથી બને છે કે ઉત્થાન વિના યાવત પુરૂષકાર--પરાક્રમ વિના બની જાય છે?” (૧૯૮).
સદાલપુત્ર ભગવાનના કથનનું રહસ્ય સમજી ગયે, પરંતુ પોતાના મતના ખંડન અને પરમતના સ્વીકારને દેષ જાણીને ગોશાલકના મત (નિયતિવાદ)નીજ અનુદના કરતે બેઃ “ભદન્ત! એ ઉત્થાન વિના અને પુરૂષકાર પરાક્રમ વિના જ બની ગયાં છે. ઉત્થાન યાવત્ પુરૂષકાર પરાક્રમ તે છે જ નહિ. બધા પદાર્થો નિયતિથી જ થાય છે.” (૧૯૯).
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
૧૧૬
