Agam 07 Ang 07 Upashak Dashang Sutra Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 129

એજ પ્રમાણે સ્વભાવ પણ કારણ નથી; કેમકે સ્વભાવને જે પુરૂષથી ભિન્ન માનશે તો તે પુરૂષનાં અંતર્ગત સુખદુઃખને પિદ નહિ કરી શકે. જે સ્વભાવને પુરુષરૂપ જ માનશે તે પુરૂષ સમસ્ત જગતનાં કર્મોને કર્તા નહિ થઈ શકે. એ પ્રમાણે બીજાઓને પણ વિચાર કરી લે. એટલા માટે એ માન્યતા બરાબર છે કે ભાગ્યેજ સુખ-દુ:ખનું કારણ છે, બીજું કઈ નહિ. કહ્યું છે કે –
ગમે તેટલે પ્રયત્ન કરે, જે નથી થવાનું તે કદાપિ નહિ થાય, અને જે થવાનું છે તે કદાપિ નહિ ટળે. કઈ પ્રવૃત્તિ કરે યા ન કરે, નિયતિની શકિતથી સૌને શુભ અશુભ ફળ પ્રાપ્ત થાય છે. (૧).
જ કાંઈ થવાનું છે તે વિનાપ્રયને જ થઈ જાય છે જે થવાનું (નિયત) નથી, તેને માટે ગમે તેટલી ચતુરાઈથી પ્રયત્ન કરે, પણ તે નહિ થાય. એટલા માટે એ ભાગ્યે જ પૌરૂષહીન મનુષ્યને પણ સુખાદિ ફળ પ્રાપ્ત કરાવે છે. (૨)” ઈત્યાદિ (૧૬૯).
ટીવાથે-“તw it ?' ઇત્યાદિ પછી કંડકૌલિક શ્રાવકે દેવને કહ્યું–દેવ! જે મંખલિપુત્ર શૈશાલની ધર્મપ્રજ્ઞપ્તિ સમીચીન છે કે- ઉથાન નથી યાવત સર્વ પદાર્થો ભાગ્યકૃત છે, અને શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની ધર્મપ્રજ્ઞપ્તિ સમીચીન નથી કે ઉત્થાન છે યાવત બધા પદાર્થો ભાગ્યકૃત નથી, તે હે દેવતમારી એ દિવ્ય દેવ-દ્ધિ, દિવ્ય દેવ-ઘુતિ, દિવ્ય દેવાનુભાવ (અલૌકિક પ્રભાવ) કયાંથી આવ્યા? તમને કેમ પ્રાપ્ત થયાં? કેવી રીતે સામે ઉપસ્થિત થયાં? ઉત્થાન યાવત પુરૂષકાર પરાક્રમથી એ બધું પ્રાપ્ત થયું છે યા અનુત્થાનથી અકર્મથી યાવત અપુરૂષકારપરાક્રમથી પ્રાપ્ત થયું છે? (૧૦૦)
ટીજાથે-“તા સે” ઈત્યાદિ દેવ બોલ્યા- હે દેવાનુપ્રિય! મેં આ પ્રકારની દિવ્ય દેવઋદ્ધિ, અનુત્થાનથી યાવતુ અપુરુષકારપરાક્રમથી પ્રાપ્ત કરી છે થાવત સામે ઉપસ્થિત થઈ છે. (૧૭૧). કુડકૌલિક કહે છે–હે દેવ! બહુ સારૂં. જે તેં એ દિવ્ય દેવ-દ્ધિ આદિ પુરૂષાર્થ પરાક્રમ વિના પ્રાપ્ત કરી છે, તે જે જીમાં ઉત્થાન આદિ નથી જોવામાં આવતાં, એવાં વૃક્ષ પાષાણ આદિ દેવ કેમ નથી બની જતાં? અર્થાત જે દેવ-દ્ધિ પ્રાપ્ત કરવા માટે પુરુષાર્થની જરૂર નથી તે એકેન્દ્રિય આદિ બધા જીવને દેવ–દ્ધિ પ્રાપ્ત થઈ જવી જોઈએ. જે એ ત્રાદ્ધિ તને પુરુષાર્થ આદિથી પ્રાપ્ત થઈ છે, તે પછી ગેશાંલક મખલિપુત્રની “ઉત્થાન આદિ નથી, બધા પદાર્થ ભાગ્યકૃત છે” એ ધર્મપ્રજ્ઞપ્તિ સાચી છે, અને “ઉત્થાન આદિ છે યાવત પદાર્થ ભાગ્યકૃત નથી” એ શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની ધર્મપ્રરૂપણા બરાબર નથી, એવું તારું કથન મિથ્યા છે, કારણકે ઉત્થાન આદિ ફળની પ્રાપ્તિમાં કારણ છે એ હું બતાવી ચૂક્યો છું. તાત્પર્ય એ છે કે પ્રત્યેક ફળની પ્રાપ્તિને માટે ક્રિયાની આવશ્યકતા છે, અને એ ક્રિયા ઉત્થાન આદિ છે; એટલે ઉત્થાન આદિ જ સુખાદિનાં પ્રતિ નિમિત્ત છે; ભાગ્ય નથી. કહ્યું છે કે- “ઉદ્યોગ કર્યા વિના તલમાંથી તેલ નીકળી શકતું નથી. જ્યાં કાંઈ સુખ આદિ ભાગ્યથી મળેલાં માલુમ પડે છે, ત્યાં પણ છેવટે ઉત્થાન આદિજ કારણ હોય છે. કહ્યું છે કે
“જેમ એક પિડાથી રથ નથી ચાલી શકતો, તેમ પુરુષાર્થ વિના દેવ (ભાગ્ય) સિદ્ધ થતું નથી. (૧)”
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
૧ ૧ ૧