Book Title: Agam 07 Ang 07 Upashak Dashang Sutra Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
ઇન્દ્રિય, પ્રાણ અપાન, નિમેષ, ઉન્મેષ જીવન આદિ ગુણેથી, સુખદુ:ખયુકતપણા થી, ખળકનું પણુ શરીર કાઇ અન્ય શરીરથી જ ઉત્પન્ન થાય છે; તેથી સ્વપ્નઆદિના દૃષ્ટાન્તથી અને જીર્ણ વસ્ત્રને ત્યજીને નવું વસ્ત્ર ધારણ કરવાના ન્યાયથી નિર્વિવાદ પુનર્જન્મ સિદ્ધ થાય છે.
ચાર્વાક મતવિચાર
ચાર્વાંક (નાસ્તિક) મત-વિચાર.
ચાર્વાક—જેમ ભિન્ન ભિન્ન ગુણવાળી અનેક ઔષધિઓને એકઠી કરવાથી એક વિલક્ષણ જ ગુણુ ઉત્પન્ન થાય છે, અથવા જમીન પર પડેલા દહીં અને છાણુ આદિના અચેતન સમૂહથી ચેતન-વીંછી આદિની ઉત્પત્તિ થાય છે, અથવા ધાતકીપુષ્પ, ગાળ અને જળ આદિના સંયેાગથી મદ્ય–દારૂ અને છે, તેમજ પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ, વાયુ અને આકાશ એ પાંચ ભૂતાથી પ્રત્યેક શરીરમા નવા નવા ચૈતનપર્યાય (ચૈતન્ય) ઉત્પન્ન થાય છે, પરન્તુ એક જ આત્મા જૂદા જૂદા શરીરામા પ્રવેશ કા નથી તેમજ, “જે પદાર્થાંના એક અવયવમાં જે શક્તિ નથી હતી, તે શકિત એમના મિશ્રણથી પણુ ઉત્પન્ન નથી થઇ શકતી. જેમ વેળુના એક કણમાં તેલ આપવાની શકિત નથી, તેથી વેણુની હજાર ખાંડીને સમૂહ પણ તેલ આપવા અસમર્થ છે, તે ન્યાયે જો અલગ અલગ પૃથ્વી આદિ ભૂતામાં ચૈતન્ય ઉપલબ્ધ થતું નથી, તે તેના સમૂહમાં પણુ એ ઉપલબ્ધ થઇ શકતુ નથી,” આ કથન પણ ખરાખર નથી, કારણકે એથી વિપરીત દૃષ્ટાન્ત પણ પ્રત્યક્ષ જોવામાં આવે છે, તે એ પ્રમાણે કે-જેમ એક તલમાં તેલ આપવાની શક્તિ છે તેથી તેના સે ખાંડીના સમૂહમાં પણ તેલ આપવાની શકિત છે; તે પ્રમાણે પ્રત્યેક પૃથ્વી આદિ ભૂતમાં ચૈતન્ય અવ્યકતરૂપે માન્જીદ રહે છે. એજ (ચતન્ય) એના સમૂહમાં વ્યકત થઈ જાય છે. એવી અમારી માન્યતા છે. આ કથન નાસ્તિકાના આજ્ઞાનનું ફળ છે, કારણુ કે દૃષ્ટાન્ત અને દામ્પ્ટન્તિકની સમાનતા નથી જો ચતન્યને પૃથિવી આ પાંચ ભૂતાના ધર્મ માનવામાં આવે તે મૃત શરીર (મુડદા)માં પણુ ચૈતન્ય માનવું પડશે, કારણ કે મુડદામાં પણ ભૂતના ગુણ વિદ્યમાન હૈાય છે, પર ંતુ એથી સથા વિપરીત, મુડદાના દૃષ્ટાન્તથી પૃથ્વી આદિમાં ચૈતન્યની ખીનમે‰દગીના જ નિશ્ચય થાય છે. જો મુડદામાં ચૈતન્ય હાય તો અવશ્ય ઉપલબ્ધ થાત, પરંન્તુ ઉપલબ્ધ થતું નથી, તેથી તેના ત્યાં અભાવ જ સિદ્ધ થાય છે, સસલા યા ઘેડાનાં શિંગડાંની પેઠે.
મુડદામાં વાયુ અને તેજ વિદ્યમાન હેતુ નથી, તેથી શૈતન્ય પણ વિદ્યામાન હાતુ નથી તેથી આપે બતાવેલે! દોષ બરાબર નથી.” એ કથન પણ ખરાખર નથી, કારણકે નળી દ્વારા યા ફૂંક મારીને વાયુને પ્રવેશ કરાવવાથી અને અગ્નિને પણ સયાગ કરાવવાથી ચૈતન્યની ઉપલબ્ધિ નથી થતી, એ વાત પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે. જો એમ કહેા કે“વિશિષ્ટ વાયુ અને તેજને તેમાં અભાવ છે, તેથી મુડદામાં ચૈતન્ય માલૂમ પડતુ નથી.” તેથી તા અમારા જ મત સિદ્ધ થયે, કારણ કે આપ જે વિશિષ્ટતા કહા છે, તે પાંચ ભૂતાથી જૂદી આત્માની જ હોઇ શકે છે, બીજા કશાની અર્થાત્ ભૂતાની નહિ, કારણકે ભૂત તે મેાદ જ છે.
ખીજી વાત એ છે કે-જેમ કર્યાં (ક્રિયા કરનારા-સુથાર ) વિના વાંસલે કે
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
३८
