Book Title: Agam 07 Ang 07 Upashak Dashang Sutra Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
દેવસ્વરૂપ કા વર્ણન
અહીં દિશાસૂચનને માટે કેવળ અસ્તિત્વ' ધર્મને જ ઉદાહરણ બનાવી સાત ભાંગ ઘટાવ્યા છે. એ પ્રમાણે નિત્યત્વ આદિ પ્રત્યેક ધર્મ પર સાત—સાત ભાંગા પોતાની મેળે ઘટાવી લેવા આ બધાંની પ્રરૂપણા કરવાવાળે, અને–જને રાગ નષ્ટ થઇ ગયા હૈાય એટલે વીતરાગ હાય તે દેવ કહેવાય છે. ‘રાગ’ પદ દ્વેષનું ઉપલક્ષણ છે, માટે તે વડે દ્વેષના નાશ પણ સમજવા.
શકા—જો દેવ, રાગ અને દ્વેષથી રહિત છે, તે તેની ઉપાસના કરવી વૃથા છે. તેની ઉપાસના કરવાથી કેઇ પ્રત્યેાજન સિદ્ધ થઇ શક્યું નથી; કારણકે આપના કથનાનુસાર એ (દેવ) પેાતાની ઉપાસના કરનારાઓ પર રાગ નહીં કરે અને ઉપાસના ન કરનાર પર દ્વેષ નહિ કરે. એવી સ્થિતિમાં ઉપાસના કરવાથી પણ તેની પ્રસન્નતા પ્રાપ્ત કરી શકાતી નથી, માટે તેની ઉપાસના કરવી બ્યુ છે.
સમાધાન——એ તમારી ભૂલ છે. અમારી ઉપાસના ભગવાનને પ્રસન્ન (ખુશ) કરવાને માટે નથી પરતુ પોતપાતાના આત્માને શુદ્ધ કરીને સર્વથા નિવિકાર બનાવવા માટે છે. મેહ આદિથી ઉત્પન્ન થનારી વિષયભાગની લેલુપતા જ આત્માના વિકાર ( કલંક ) છે. તેના નાશ રાગદ્વેષના નાશ થયા વિના થઈ શકતા નથી. જળ લીલા, પીળા અને રાતા વણુ આદિના સંવેગથી પેાતાની સ્વચ્છતાના ગુણુ ત્યજીને લીલું પીળું કે લાલ થઈ જાય છે. ધીરે ધીરે એની મલિનતા એટલી વધી જાય છે કે તે માત્ર દેડકાંઓના કામનું જ રહે છે, એ પ્રમાણે રાગ-દ્વેષવાળા આત્મા, પોતાની સ્ફટિક સરખી નિર્માળતાને ત્યજીને મલીન બનાવનારા વિષયેાના સ સગથી ક્રમશઃ આધિકાધિક મલીન થતાં છેવટે દુર્ગતિનું પાત્ર બની જાય છે. માટે સમસ્ત દુર્ગતિનાં મૂળ કારણુ રાગ-દ્વેષ છે. ભવ્ય જીવેએ પ્રયત્ન કરીને તેમને દૂર કરવાં જોઇએ. એને દૂર (નષ્ટ) કરવાને માટે રાગદ્વેષ રહિત દેવની ઉપાસના કરવી જોઇએ. એ વાત લેાકમાં જોવામાં આવે છે. રાગી નીરંગ કરનાર વૈદ્યની ઉપાસના કરે છે. શત્રુઓથી તિરસ્કાર પામનારી નિળ વ્યકિત સબળ રાજા આદિની ઉપાસના કરે છે, નાની દુકાનવાળા મેટી દુકાનવાળા શેઠ આદિને આશ્રય લે છે, અને ટાઢથી થરથરતા માણુસ સૂર્ય આદિ ગરમ વસ્તુએનું શરણુ લે છે અને સફળ થાય છે. એ પ્રમાણે અનત શકિતના આગર; સ`થા નિષ્કલંક ભગવાનની નિર્દોષ ઉપાસનાથી ચિત્તમાં એકાગ્રતા ઉત્પન્ન થાય છે, અને એ એકાગ્રતાથી આત્માનું વીતરાગ અવસ્થામાં પરિણમન થાય છે. જ્યારે આત્મા વીતરાગ અવસ્થામાં આવે છે, ત્યારે રાગદ્વેષને વિનાશ થઇ જાય છે. રાગદ્વેષના વિનાશ થવાથી શુદ્ધિ થાય છે. આત્મશુદ્ધિ થવાથી તે પેતાના શુદ્ધ સહજ સ્વભાવમાં સ્થિર થઇ જાય છે. આત્માનું શુદ્ધ સ્વભાવમાં સ્થિર થઇ જવું એજ સર્વોત્કૃષ્ટ સુખ છે. એજ સુખ અવિનાશી છે. માટે રાગદ્વેષના વિનાશજ સશ્રેષ્ટ શાશ્વત સુખનું સાધન છે, અને એ સુખની પ્રાપ્તિને માટે વીતરાગ દેવની ઉપાસના કરવી નિતાન્ત આવશ્યક છે. અહીં ( આ ઉપાસનામાં ) દેવને રાગ નથી કે દ્વેષ નથી. પરંતુ જે રાગદ્વેષના ત્યાગ કરવા ઇચ્છે તે એની ઉપાસના કરીને સફળ–મનેથ થાય છે. જેમકે-લેાકમાં જે અંધકારને દૂર કરવા ઇચ્છે છે તે પોતે પ્રકાશનુ શરણુ લેવાથી જ સફળ થાય છે, નહિ કે પ્રકાશ પાતે તેની પાસે દાડી જાય છે. એથી સાવધ ઉપાસનાનું ખંડન થઇ
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
૫૫
