Book Title: Agam 07 Ang 07 Upashak Dashang Sutra Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
જે સ્વામી તેઓ જઘન્ય ઈભ્ય છે. હાથીની બરાબર હીરા અને માણેકના ઢગલાના જે સ્વામી હોય તેઓ મધ્યમ ઈજ્ય છે. હાથીની બરાબર કેવળ હીરાના ઢગલાના જે સ્વામી હોય તેઓ ઉત્કૃષ્ટ ઇભ્ય છે. જેમની ઉપર લક્ષમીની પૂરેપૂરી કૃપા હોય અને એ કૃપાને કારણે જેમની પાસે લાખનો ખજાને હેય; તથા જેમને માથે તેનું સૂચન કરનારે ચાંદીને વિલક્ષણ પટ્ટ ભાયમાન થઈ રહ્યો હોય; જે નગરના મુખ્ય વ્યાપારી હોય, તેને શ્રેષ્ઠી કહે છે ચતુર ગ સેનાના સ્વામીને સેનાપતિ કહે છે. ગણિમ ધરિમ મય અને પરિચ્છેદ્ય રૂપ ખરીદવા–વેચવા ગ્ય વસ્તુઓ લઈને નફાને માટે દેશાંતર જનારાઓને જે સાથે લઈ જાય છે. યોગ (નવી વસ્તુની પ્રાપ્તિ) અને ક્ષેમ (પ્રાપ્ત વસ્તુનું રક્ષણ) ની દ્વારા તેમનું પાલન કરે છે. ગરીબના ભલા માટે તેમને પૂછ આપીને વેપાર દ્વારા ધનવાન બનાવે છે, તેમને સાર્થવાહ કહે છે. એક, બે. ત્રણ, ચાર આદિ સંખ્યાના હિસાબે જેની લેણ-દેણ થાય છે તેને ગણિમ કહે છે, જેમકે નાળીએર, સેપારી ઇત્યાદિ, ત્રાજવાથી તેલને જેની લેણદેણ કરવામાં આવે છે તેને ધરિમ કહે છે, જેમકે ધાન્ય. જવ, મીઠું, સાકર ઇત્યાદિ પાલી કે પવાલું જેવા માપના વાસણથી માપીને જેની લેણ-દેણ કરવામાં આવે છે તેને મેય કહે છે, જેમકે દૂધ, ઘી, તેલ વગેરે કસોટી આદિથી પરીક્ષા કરીને જેની લેણદેણે કરવામાં આવે છે તેને પોચછેદ્ય કહે છે, જેમકે મણિ, મોતી, પરવાળા, ઘરેણું વગેરે.
આનંદ ગાથાપતિને, એ રાજા, ઈવર આદિ તરફથી ઘણુ કાર્યોમાં, કાર્યોને સિદ્ધ કરવા માટેના ઉપામાં, કર્તવ્યને નિશ્ચિત કરવાના ગુપ્ત વિચારોમાં બાધમાં, લજજાને કારણે ગુપ્ત રાખવામાં આવતા વિષયમાં, એકાંતમાં કરવામાં આવતાં કાર્યોમાં, પૂર્ણ નિશ્ચયમા, વ્યહારને માટે પૂછવા એગ્ય કાર્યોમાં, અથવા બાંધ તરફથી કરવામાં આવતા લોકાચારથી વિપરીત કાર્યોનાં પ્રાયશ્ચિત્ત (દંડ)માં અર્થાત્ એવાં બધાં પ્રકરણે માં એક વાર તથા વારંવાર પૂછવામાં આવતું હતું –એ બધી વાતમાં રાજા વગેરે મોટા માણસે પણ આનંદની સંમતિ લેતા હતા.
શંકા-કાર્ય અને કારણ. એ બેઉમાંથી એકનું ગ્રહણ કરવાથી જ બેઉનો બોધ થઈ જાય છે, કારણ કે કારણ વિના કાર્ય થતું નથી, અને કાર્ય વિના કારણનું શાધન કરવાની જરૂર હોતી નથી. તે પછી મૂળ પાઠમાં “કાર્યોમાં” “કારણોમાં એ પ્રમાણે બેઉને જૂદા જૂદા ગણાવવાં એ વૃથા છે.
સમાધાન–એ કથન બીલકુલ બરાબર નથી, કારણ કે કઈ કેવળ કાર્યની બાબતમાં જ પ્રશ્ન કરે છે, જેમકે–મહાશય ! મારે કયે ધંધે કરે જોઈએ? રાજા વગેરેની નોકરી કરું કે લેણદેણ (વેપાર) કરૂં? વગેરે. કેઈ કેવળ કારણની બાબતમાં જ પૂછે છે-જેમકે, “કેમ ભાઈ! હું રાજા આદિની સેવા કેવી રીતે કરું? અથવા લેણદેણને વ્યવહાર કેવી રીતે કરું ?, એ બધી વાત જગતમાં જાણીતી છે.
શકે–વારૂ, માની ૯ કે કાર્ય-કારણની બાબતમાં જૂદા જૂદા પ્રશ્નો થઈ શકે છે, પરંતુ “મંત્રમાં ગુહ્યોમાં, રહસ્યમાં,” એ ત્રણ વિશેષણોને ગ્રહણ કરવાં એ તે અનુચિત જ છે, કારણ કે તેને અર્થ એક જ થાય છે.
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
૨૨
