________________
૪૭.
અંગ્રેજી રાજ્યના મૂળમાં –મેં ચોખ્ખા શબ્દમાં જ કહ્યું છે કે, કેળવણીને પ્રચાર થતાં તેઓ આપણને તેમના દેશમાંથી હાંકી કાઢશે.
૫૬૪૧. જો એમ બને તે પછી હિંદુસ્તાન અત્યારે છે તેવું આપણે માટે ઉપયોગનું ન જ રહે, એમ તમે માનો છો?
–હરગીજ નહિ. અમેરિકા સ્વતંત્ર થયા બાદ ઊલટું આપણે માટે વધુ ઉપયોગનું બન્યું છે... આપણા અમીર ઉમરાવના છોકરાઓને પછી ત્યાં મોટી મોટી નોકરીઓ ન મળે, પણ આપણું માલના વધેલા વેપારથી અંતે તે આપણને મોટો ફાયદો થાય જ.
આબાદ હિંદુસ્તાન! પ૬૨૬. દેશી લોકોને ઊંચા હોદ્દાઓ ઉપર લેવામાં નથી આવતા તેથી તેમાં આપણું સામે અસંતોષની લાગણી ઊભી થાય છે ખરી ?
-જરૂર ઊભી થતી હોવી જોઈએ.
૫૬૨૭. જેમ જેમ આપણે તેમનામાં કેળવણીને પ્રચાર વધારતા જઈશું, તેમ તેમ તે લાગણી વધતી નહિ જાય?
–લોકોને ઘણો મોટો ભાગ સુશિક્ષિત બનશે એટલે તેઓ એકદમ સમજી જશે, કે તેઓ પરતંત્ર અને હીન દશામાં છે. એટલે તમને હાંકી કાઢવાને કાઈ પણું ઉપાય તેમના હાથમાં આવશે, કે તરત તેઓ તમને ત્યાંથી હાંકી કાઢશે એમાં સંશય નથી.
૫૬૨૮. તે તેમને તેમના સાચા બળનું ભાન થતું અટકાવવા શું કરવું જોઈએ?
–તેમને પણ રાજકારભારમાં સારો ભાગ આપે. દુનિયાના ઇતિહાસમાં એ એક પણ દાખલ નહિ મળે,
જ્યાં થોડાક મૂઠીભર પરદેશીઓ છ કરોડ લોકના ઉપર રાજ્ય ચલાવતા હોય. તેમનામાં કેળવણીને પ્રચાર થશે એટલે આપણે ઊભા કરેલા ધર્મધર્માતરના ઝઘડાઓ મટી જવાના; અને તે ઝઘડા દૂર થઈ તેમનામાં સંપ પેદા થયો કે તરત જ તેમને પિતામાં રહેલી મહાન શક્તિનું ભાન જરૂર થવાનું. પછી તેમના હાથમાં યોગ્ય સાધને આવતાં જ તેઓ આપણને ત્યાંથી હાંકી કાઢશે.
૫૬૪૦. એટલે કે સુધારો ફેલાતાં જ ત્યાં આપણું રાજ્ય ટકી ના શકે એમ તમે માનો છો?
દક્ષિણના કમિશ્નર મી. ચેપ્લીનની જુબાની :
પર૯૬. તમે એમ કહ્યું કે, જમીન મહેસૂલમાં મોટો ઘટાડો કરવો એ જ ખેડૂતવર્ગની સ્થિતિ અને ચારિત્ર્ય સુધારવાનો ઉત્તમમાં ઉત્તમ ઉપાય છે. તે ઉપરના વર્ગોની સ્થિતિ અને ચારિત્ર્ય સુધારવાને ઉપાય બતાવવાની મહેરબાની કરશે ?
–તેમના દેશના રાજકારભારમાં તેમને મોટા મોટા પગારવાળી જગાઓમાં દાખલ કરો.
૫૩૦૧. આપણું રાજ્યથી હિંદુસ્તાનના લોકોની સ્થિતિમાં કાંઈ પણ સુધારો થયો છે, એમ તમે માને છે ?
–મને એવી બીક છે કે, આપણી રાજ્યપદ્ધતિનું સ્વરૂપ જ એવું છે કે, તે લોકોની સ્થિતિમાં સહેજ પણ સુધારો ન કરી શકે. ઊલટું તેને લીધે જ સુધારે થતું. અટકે છે, એમ કહેવું જોઈએ.
Jain Education International
For Private & Personal use only
