________________
२२४
આબાદ હિંદુસ્તાન! ધંધાદારીઓ દર વર્ષે જે મોટી મોટી રકમો મેળવે છે, તે બધી આમાંથી બાદ જ કરવાની. એટલે બાકીનામાંથી લોકોને પેટપૂરતું પણું ખાવાનું શી રીતે મળી રહે ? અને તેની કલ્પના કરવી પડે તેમ નથી. રેવ. મેકનેર (કુડા૫) લખે છે – “ ગયા સપ્ટેમ્બરમાં ત્રણ અઠવાડિયાં હું ગામડાંમાં મુસાફરીએ ગયા હતા. . . . મારા તંબૂની આસપાસ રાતદિવસ લોકોનાં ટોળાં ભેગાં થઈને એક જ વાત કહ્યા કરતાં હતાં કે, અમે ભૂખે મરી જઈએ છીએ.”
૨. મેકફરલેન કહે છે:-“પાંકમાંથી જે દાણુ લોકેએ ઘરમાં આર્યો છે, તે બહુ બહુ તે ચેડાં અઠવાડિયાં જ ચાલશે. ત્યાર બાદ મજૂરી વિનાના ભૂખે મરવાના દિવસો આવશે. . . , એ સ્થિતિ છેક વરસાદ પડતા સુધી એટલે કે જૂન કે જુલાઈ સુધી રહ્યા કરશે. કેને બે કે ત્રણ દિવસમાં એક ટંક ખાવાનું મળે છે. આપણુ ખ્રિસ્તીઓમાંને જ એક કહેતા હતા કે, જે બે દિવસે એક ટંક અમને ખાવાનું મળે તે પણ બસ છે. . . . તેઓ જીવતા નથી, માત્ર દહાડા કાઢે છે. કેટલાંય ઝૂંપડાંમાં મેં લેકેને મડદાં ખાતા જોયા છે. . . . છતાં આ એક પણ દાખલામાં સરકારે દુકાળ ગણ્ય નથી. લોકોને ખાવાનું એટલું બધું હલકા પ્રકારનું મળે છે કે, તેમને મીઠા વિના ચાલે જ નહિ. પરંતુ સરકારે તેની જ ઉપર એટલો માટે કર નાખેલો છે કે, આ ગરીબ લોકોની આટલી નાની આવકમાંથી પણ સરકાર મીઠાવેરા તરીકે રા થી ૫ ટકા પડાવી લે છે એમ કહેવું જોઈએ.”
લેઓની ખરી આવક
૨૨૫ મુંબઈ ઇલાકે ઈ. સ. ૧૮૮૧-૮૨માં લેડ ડફરીનના સરક્યુલરના જવાબમાં મુંબઈ સરકારે આ ઇલાકાની ખેતીની આવકના જે જુદ્દેજુઠ્ઠા આંકડા તૈયાર કરી મેકલ્યા છે, તેમાં નીચે જણાવેલા ભાવોએ ચાર માણસના એક ખેડૂત કુટુંબને પેટપૂરતું ખાતાં કેટલું ખાધાખર્ચ આવે (કપડાં નહિ), તેની વિગત આપેલી છે.
રૂ. આ. પા. ચોખા ૧ રૂપિયે ૧૬ રતલ | બાપ
૫૦–૧૦–૦ જુવાર , ૩૨ , | મા પ૦-૧૦-૦ બાજરી
૧૦ વર્ષને છેક ૧૮-૧૨-૦ નચની કરે છે | નાનું બાળક ૬-૪-૦
કુલ ૧૨૬-૪-૦ એટલે કે, જણદીઠ ૩૧ રૂપિયા ખાધાખર્ચ જ જોઈએ.
હવે આપણે ઇલાકાની જણ દીઠ આવક કેટલી છે, તે જોઈએ.
સર જેમ્સ પિઈલીએ આ ઇલાકાની એકર દીઠ કુલ પેદાશ ૯ રૂપિયાની ગયું છે. ઈ. સ. ૧૮૯૮-૯૯માં આ ઇલાકામાં ખેડાણ જમીન ૨૭,૦૧૮,૯૧૩ એકર છે. એટલે તેને ૯ વડે ગુણતાં ખેતીની કુલ પેદાશ ૨૪,૩૧,૭૮,૨૧૭ રૂપિયા અથવા ૧૬,૨૧૧,૩૪૮ પાઉંડ આવી. હવે ખેતી સિવાયની આવક ૨૦,૦૬૫,૮૭૨ પાઉંડ છે. એટલે બંને મળીને કુલ આવક ૩૬,૨૭૭,૨૨૦ પાઉંડ છે. એટલે કે માથા દીઠ વાર્ષિક
Jain Education International
For Private & Personal use only
www Bielinary
