________________
૨૩૨
આબાદ હિંદુસ્તાન! ૪૫ લાખ સરકારી અમલદારો બાદ કરતાં દરેક હિંદીની વાર્ષિક આવક : ૧૫ રૂ. ૧ આ. ૩ પાઈ, એટલે કે રોજની છા પાઈ છે.
આઠ લાખ ૩૫ હજાર પૈસાદાર બાદ કરતાં કુલ હિંદની માથા દીઠ વાર્ષિક આવક: ૧૦ રૂ. ૩ આ. ૬ પાઈ, એટલે કે રજની પ પાઈ છે.
અને વર્ષોવર્ષ દેશમાંથી પૈસાની લૂંટ , વધતી જ જાય છે. વર્ષોવર્ષ ભાવ પણ ચડતા જ જાય છે. ગરીબ વર્ગને તે ક્યારનુંય પેટપૂરતું ખાવાનું નથી મળતું. પરંતુ મોટો ભય તે એ છે કે, આ સ્થિતિ વર્ષોવર્ષ ચાલુ રહી, તા. હિંદુસ્તાનને મધ્યમવર્ગ પણ નાશ પામશે. પછી હિંદુસ્તાનમાં બે વર્ગો બાકી રહેશે. એક બાજુ ટોચ ઉપર પૈસાથી માતેલ રાજકર્તાઓ, અને બીજી બાજુ છેક તળિયે ભૂખમરાથી મોતને કિનારે ઝઝૂમતું કંગાલ અને અધમ ટોળું.
ઉપાય હવે કદાચ મને એ સવાલ પૂછવામાં આવે કે, તમે રજૂ કરેલી વિગતો જે સાચી હોય, તે પછી તેને ઉપાય છે ? જ્યાં સુધી તમે રોગને સુધારવાના ઉપાય ન સૂચવી શકે, ત્યાં સુધી તમે કરેલી રોગની તપાસ નકામી જ છે.
હું આ પુસ્તકમાં ઉપાયો સૂચવવા નથી માગતો. પરંતુ તેનું કારણ એ નથી કે, મારી પાસે સૂચવવા જેવા ઉપાયો જ નથી. પરંતુ સૂચવેલા ઉપાયો ત્યારે જ ઉપયોગી થઈ પડે, જ્યારે સરકારને પણ એમ લાગતું હોય કે તાત્કાલિક ઉપાયે હાથ ધરવા પડે તેવી ગંભીર પરિસ્થિતિ
લોકેની ખરી આવક ૨૩૩ હિંદુસ્તાનમાં ઊભી થઈ છે. સરકાર તો એવું કાંઈ માનતી જ નથી. અત્યારના હિંદી વજીર લેર્ડ પૅર્જ હેમિલ્ટનના જ શબ્દો ટાંકું:
તમે કહો છો કે, હિંદુસ્તાન દિવસે દિવસે ગરીબ થતું જાય છે, અને તેમાંથી દર વર્ષે પરદેશ ઘસડી જવામાં આવતા પૈસાને કારણે હિંદુસ્તાનની સંપત્તિનાં મૂળ લગભગ ખૂટી જવા તથા સુકાઈ જવા આવ્યાં છે. હું કહું છું કે, તમે એક ભારે ભ્રમમાં પડ્યા છે. ફક્ત છેલ્લાં પાંચ વર્ષમાં ત્રણ વાર વરસાદ નિષ્ફળ જવાથી મોટા પ્રમાણમાં સુકવણી પડી છે એ વાત બાદ કરતાં, તમે મૂકેલા આરોપ સાબિત કરે તેવો એક પણ પુરાવો મળી શકે તેમ નથી.”
મનોદશા જ્યાં આવી છે, ત્યાં ઉપાયોની વાત જ કરવાની શી જરૂર છે. લોર્ડ હેમિલ્ટન તે, કાંઈ વિચારવા યોગ્ય ગંભીર સ્થિતિ ઊભી થઈ છે એવા ખ્યાલમાત્રને જ હડધૂત કરી કાઢે છે. તેમની એ તિરસ્કાર બતાવવાની ધૃષ્ટતા જોઈને પણ તેમની પ્રશંસા કરવાનું મન થઈ આવે છે. પણ અત્યારે તેમની વીરપૂજા કરવાને સમય નથી. તેઓ સાહેબ એ વીરવૃત્તિ જે સમય દરમ્યાન ધારણ કરી રહ્યા છે, તે સમયની દરેક ક્ષણે, દરેક ઝૂંપડામાં અને માટીના ઘરમાં ભૂખમરાનું અસહ્ય દુ:ખ લેકે વેઠી રહ્યા છે.
માણસોના નસીબની વિચિત્રતા પણું ભારે ! તથા સુધરેલા રાજ્યની કરામત પણ અજબ ! કે જ્યારે લોર્ડ હેમિટનનો એક નાનકડો હાથ પોતાની પ્રજાના કરડે લોકોને આવી અધોગતિમાં મરજીમાં આવે તે પ્રમાણે રાખી શકે છે.
Jain Education International
For Private & Personal use only
