________________
૨૦૦
આબાદ હિંદુસ્તાન! કમાણી
૫. શિ. પે. ધણીઃ રેજના બે આના અને સ્ત્રી દિવસને એક
આને આખા વર્ષના પા. ૪–૧૧–૭ વર્ષમાં સરેરાશ ૪૫ દિવસ કામ ન
મળે તે બાદ કરો ૦-૧૧-૩ પાકની મોસમમાં સરેરાશ ૬૦ દિવસ ધણીને ૨ આને તથા સ્ત્રીને ૧ આને વધારે મજૂરી મળે તેના ઉમેરો-૧૫-૦
કુલ ૪-૧૫-૪ એટલે કે કુલ કમાણી પા. ૪-૧૫—૪ છે
અને ખર્ચ પ, ૬-૧૯-૧૧ છે.
આ ખાધ તેણે કપડાં કે ખાધાખર્ચમાં ઘટાડો કરીને જ પૂરી કરવી જોઈએ. આમાં માંદગીને એક પણ દિવસ ગણે નથી તથા લગ્ન વગેરે પ્રસંગેનું ખર્ચ પણ ગમ્યું નથી.
સરકારે આ પ્રદેશની ઈ. સ. ૧૮૯૬-૯૭ની સાલમાં એકર દીઠ જમીનની પેદાશ ૭૫૪ રતલ જણાવી છે. પરંતુ ખરી રીતે તે કેટલી હતી, તે સરકારી આંકડાઓ ઉપરથી જ જણાશે :
વર્ષ એકરદીઠ રતલ વર્ષ રતલ ૧૮૯૧-૯૨ ૧૯૬
૧૮૯૫-૯૬ ૧૪૫ ૧૮૯૨-૯૩ ૧૭૨
૧૮૯૬–૯૭. ૧૮૯૩-૯૪ ૨૨૨ ૧૮૯૭–૯૮ ૧૮૯૪-૯૫ ૨૦૬
૧૮૯૮-૯૯ ૧૧૨ ૧૮૯૯-૧૯૦૦ ૩૧
વાઇસરૉય સાહેબ વધા
૨૦૧ ૯ વર્ષની સરેરાશ ૧૪૪ રતલ.
ખરી પેદાશ આટલી જ હોવા છતાં સરકારી અમલદારને રિપોર્ટમાં ૭૫૪ રતલ પેદાશ મૂકવાથી શું લાભ થવાને હશે? ૧૪૪ રતલ સરેરાશ પેદાશ હોવા છતાં વાઈસરોય અને જાહેર પ્રજાને ઠગવા માટે ૭૫૪ રતલની રકમ જાહેર કરવામાં આવી.
હવે સેક્રેટરી સાહેબ કહે છે તેમ જે આ પ્રાંતમાં બધી લીલાલહેર જ હેત તે ઈ. સ. ૧૯૦૧ ની વસતી ગણતરીમાં પાછલાં વર્ષોને હિસાબે ૩,૩૩૨,૧૧૪ માણસો હોવાં જોઈતાં હતાં. પણ ખરી રીતે ૨,૭૫૨,૪૧૮ હતાં.
એાછાં પ૭૯,૬૯૬. એટલે કે ગણતરી વખતે દર ૮ માણસે ૧ માણસ ન હતો.
મદ્રાસ ઈ. સ. ૧૮૮૮ની તપાસના રિપોર્ટમાં મને મદ્રાસને રિપોર્ટ આપવામાં આવ્યો નથી. માત્ર મદ્રાસ સરકારે હિંદી સરકારને, પિતાને મળેલા રિપોર્ટ ઉપરથી કરી મોકલેલી તારવણી જ મને જોવા મળી છે. એટલે મૂળ રિપેર્ટીના વિગતવાર આંકડા હું નહિ આપી શકું.
મળેલા રિપેર્ટો તપાસીને તથા બેડ અને મેટા ભાગના અમલદારોના મતને ભળતા થઈને ગવર્નર સાહેબ અને તેમની કાઉન્સિલ એમ જણાવવાની ઈચ્છા કરે છે કે, સામાન્ય વર્ષોમાં વસ્તીના, ધ્યાન ખેંચે તેવા મેટા ભાગને રેજ પેટ ભરીને ખાવાનું ન મળતું હોય એવી વસ્તુસ્થિતિ આ ઇલાકામાં નથી.”
૧૪૬
FOC
Para
ly
