________________
વાઈસરૉચ સાહેબ વદ્યા ૨૦૫ ખેતીની પેદાશ ૩૦ શિલિંગ ૯ પેન્સ છે જ્યારે બંગાળાની ૧૮ કે ૧૦ ) સંયુક્ત પ્રાંતની ૧૮ , ૨ ,
પરિણામે નવી જમાબંદી વખતે તે પ્રાંતનું મહેસૂલ જુદા જુદા જિલ્લાઓમાં નીચે પ્રમાણે વધારી મૂકવામાં
આવ્યું.
૨૦૪
આબાદ હિંદુસ્તાન! પૈસા કમાવી આપવા હતા, એટલે તેણે દલીલ રજૂ કરી કે હિંદુસ્તાનમાં જ્યાં સુધી ભૂખમરે અને દુકાળ છે, ત્યાં સુધી દેવું કરીને પણ સરકારે પ્રજાને મદદ કરનાર અને પ્રજાની સંપત્તિમાં વધારે કરનાર યોજનાઓ પાછળ લાખો રૂપિયા ખરચવા જ જોઈએ. અને એ પ્રમાણે તેણે “પ્રજાની સંપત્તિમાં વધારો કરવા” મેટાં મેટાં વ્યાજે અને નફાની બાંયધરી સાથેની મૂડી ઇંગ્લેડથી આણીને રેલવેએ બાંધવાની શરૂ કરી. તે વર્ષે સરકારે નિયમ સ્થાપિત કર્યો કે, સારા રાજ્યની પ્રથમ પરીક્ષા એ છે કે, દર વર્ષે દેશમાં વસ્તી ઘટવાને બદલે વધવી જોઈએ. એ પ્રમાણે અંગ્રેજોના છત્ર હેઠળ, “૧૮૮૧માં જેટલી વસ્તી હોય તેમાં દર વર્ષે ૧ ટકાને હિસાબે વધારો થવો જોઈએ.”
એમ કહીને તેણે મરછમાં આવ્યું તેટલું દેવું કરી રેલવેઓ પાછળ પૈસા વેરવા માંડ્યા. હવે ઈ. સ. ૧૮૯૧ અને ૧૯૦૧ની બે વસ્તી ગણતરીઓ વચ્ચે મદ્રાસ ઇલાકામાં સરકારના કહ્યા મુજબ એક પણ દુકાળ પડ્યો નથી. તો પણ અંગ્રેજ સરકારના “છત્ર હેઠળ ” એ “સારાં' વર્ષો દરમ્યાન મદ્રાસ ઇલાકાની વસ્તી દર વર્ષે ૧ ટકે વધવાને બદલે ૨,૭૧૦,૫૩૩ જેટલી ઘટી છે.
મધ્યપ્રાંતે લૉર્ડ ક્રોમર અને સર ડેવિડ બારબરે ૧૮૮રમાં કરેલી હિંદુસ્તાનની આર્થિક તપાસ વખતે આ પ્રાંતને તેમણે આખા દેશમાં સૌથી “ઉત્તમ, ફળદ્રુપ અને સમૃદ્ધ પ્રાંત” ગણુ. કારણકે, તેઓ સાહેઓએ સિદ્ધ કર્યું કે, આ પ્રાંતની માથા દીઠ
ટકા
ટકા વિલાસપુર
૧૦૨,૧૦૫ સાગર ૬૮,૪૨,૫૩,૪૮ સેએની ૯૭,૯૫,૯૨,૫૫,૫૦ જબલપુર ૯૫,૯૭,૫૫,૯૨,૫૦ હેસિંગાબાદ ૯૬,૮૭,૬૯ નાગપુર ૨૦,૨૧,૨૮,૨૪
૧૮૮૨માં ક્રોમર અને બારબર સાહેબે આ પ્રાંતની ખેતીની પેદાશ ૧૪,૧૬૬,૬ ૬ ૭ પાઉંડ કરાવી હતી. પણ ૧૮૯૮-૯૯માં કરેલી પૂરતી તપાસને પરિણામે તે માત્ર . . ૭,૨૮૨,૫૭૪ પાઉંડ જેટલી જ માલૂમ પડી હતી. પરંતુ લોકો ઉપર તે મહેસૂલને જે વધારે થયો તે થયો જ.
સરકાર પિતાને મહેસૂલ વધારવું હોય છે ત્યારે અથવા પ્રાંતમાં કે દેશમાં દુકાળ, ભૂખમર કે ગરીબાઈ નથી તેમ સિદ્ધ કરવું હોય છે ત્યારે, ગમે તેવા બનાવટી જૂઠા આંકડા ઠોકી બેસાડે છે. કેટલીક વાર તો વિગતવાર ચોક્કસ આંકડા પોતે જ પહેલાં પ્રસિદ્ધ કરી દીધા હોય છે તેમ છતાં જાડા આંકડા કહેતાં જરાય વાર નથી લાગતી.
જેમકે “ઍગ્રિકલ્ચરલ સ્ટેટિસ્ટિસ'માં ૪૧૦મે પાને આ પ્રાંતમાં જિલ્લાવાર એકર દીઠ અનાજની પેદાશ નીચે મુજબ આપેલી છે.
Jain Education Internation
For Private & Personal use only
