________________
૯૪
આખા હિંદુસ્તાન! આવે. અને પાંચ માણસ ગણીએ, તે ૩૨ રૂપિયા ખાદ આવે.
હવે, હિંદુસ્તાનમાં કર બહુ ઓછા છે, એ વાત વારંવાર કહ્યા કરવાની તમે સાહેબને બહુ ટેવ છે. તે હું તમને આ વસ્તુ ઉપર વિચાર કરવાની વિનંતિ કરું છું કેએક આખા કુટુંબને વર્ષને ત્રીજા કરતાં વધારે ભાગ દરમ્યાન ભૂખમરે અને કપડાંની તંગી વેઠવી પડે તેમ હોવા છતાં, તે કુટુંબની આખા વર્ષની મહેનતના ૨૧૪ રૂપિયામાંથી ૭૫ રૂપિયા મહેસૂલ પેટે પડાવી લેવા, એને શું તમે “હલકે અને ઓછામાં ઓછા કર' કહેવા માગે છે?
મહેરબાની કરીને એટલું ધ્યાનમાં રાખજો કે, આ દાખલો પાણીવાળી – એટલે કે કુવાવાળી જમીનને છે.
નીચે બીજી જાતના દાખલા આપું . તે દાખલા સરકારી કલેકટરે ભેગા કરેલા છે અને સરકારી તપાસના રિપોર્ટમાં પ્રસિદ્ધ થયેલા છે, એ પણ આપ ધ્યાનમાં રાખશે. ખેડૂતનું નામ આવક ખર્ચ મહેસૂલ
રૂ. આ. ૫. રૂ. આ. પા. 3. આ. પા. રૂપરામ (૧૭ એકર) ૩૪૧-૯-૦ ૩૫૦-૦-૦ ૩૦૬-૦-૦ બક્ષ (૭ એકર ) ૧૦૨-૦-૦ ૧૨૪-૦-૦ ૪૦-૦-૦ હીરા (૨૪ એકર) ૧૬૨-૦-૦ ૨૩૪-૦-૦ ૭૨-૮-૦
નીચે સંયુક્ત પ્રાંતના મથુરા જિલ્લાના બે દાખલા છે. નામ આવક ખર્ચ
| મહેસૂલ રૂ. આ. ૫. 3. આ. પા. . આ. પા. કમલે (૧૦ એકર) ૯૧-૦-૦ ૧૦૪-૧૨-૦ ૩-૦-૦ અભેરામ (૯ એકર) ૧૦૩-૪-૦ ૧૨૯-૧૫-૦ ૬૮-૧૫-૦
દુકાળે તેમની વધતી જતી સંખ્યા ૯૫ છેલ્લા માણસની ખેતરના પાકની કિંમત તો ૭૦ રૂ. ૪ આના હતી. અને તેમાંથી તેણે રૂ. ૬૮-૧૫–૦ મહેસૂલ ભર્યું. બીજી આવક તે તેણે મજૂરી કરીને મેળવી છે.
એટાવા જિલ્લાના કલેકટર મિ. ઍલેકઝાન્ડર પિતાના રિપોર્ટમાં જણાવે છે કે, મહાપુરના ૫૫ ખેડૂતેમાંથી બધા જ, વર્ષને અંતે ૮૦૦ રૂપિયાથી માંડીને ૧૦ રૂપિયા સુધીની રકમના દેવા તળે આવી ગયા હતા. ખેડૂતેમાંના ઘણા મેટા ભાગને ઢોર તેમ જ ઘરેણાં વેચી દેવાં પડ્યાં હતાં.
શાહુકાર અને સરકાર મળીને ખેડૂતને દાણેદાણો તાણી જાય છે અને પરિણામે ખેડૂતની જિંદગી જિલ્લાની જેલના કેદી કરતાં પણ ખરાબ બને છે. કારણ કે જેલના કેદીને પેટ પૂરતું અન્ન અને ટાઢથી રક્ષણ મળે તેટલાં કપડાં
આપવાની ફરજ સરકાર સાથે રાખે છે. જ્યારે આ ખેડૂત પિતાની બધી પેદાશ સરકાર અને શાહુકારને ઘેર વિદાય કરી, પછી કેમ કરીને જીવે છે, તે જાણવાની ફરજ કેઈને માથે હોતી નથી. પરિણામે તે રિપેર્ટીમાં સંખ્યાબંધ દાખલાઓમાં જણાવવામાં આવ્યું છે તેમ, લોકે તબિયતને બગાડનાર જંગલી ઘાસ, મૂળિયાં, કે બિયાં વગેરે ખાઈને બીજે વર્ષે પાછો તે જ ક્રમ શરૂ કરવા અથવા તેથી વધારે ખરાબ સ્થિતિમાં સપડાવા જીવતા રહે છે.
Jain Education international
For Private & Personal use only
